پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بر اساس نظر غالب مفسران شيعه و اهل تسنن، سوره ضحي و انشراح يك سوره به‌حساب مي‌آيند. دقت در محتواي اين دو سوره و پيوند مطالب آن‌ها نشان مي‌دهد كه يكي ادامه ديگري است، هر چند ميان آن دو «بسم‌الله» فاصله شده است. اين دو سوره در شأن پيامبر (صلي الله عليه و آله) و انجام وظايف رسالت نازل شده و به گوشه‌هايي از زندگي پيامبر (صلي الله عليه و آله) و عنايات و الطاف خاص الهي به ايشان اشاره كرده است. با توجه به الگوي حسنه بودن پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در همه امور زندگي از يك‌سو و وجود جوّ حاكم بر جامعه كنوني و دست و پنجه نرم كردن مسلمانان با مشكلات جوامع امروزي و نياز شديد به تقويت روحيه اميد در مردم، تبيين حمايت‌هاي خداوند نسبت به پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) به‌عنوان اسوه حسنه و عوامل استمرار آن حمايت‌ها، امري ضروري است. مسئله اصلي در اين پژوهش، تبيين حمايت‌هاي الهي از پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در سوره مباركه ضحي و انشراح از سه جنبه ادبي، روايي و كلامي با روش گردآوري داده‌ها به صورت كتابخانه‌اي و روش پردازش، به شيوه توصيفي-‌تحليلي ‌است. بر پايه يافته‌هاي تحقيق، تبيين و تحليل نكات ادبي سوره ضحي و انشراح مانند تبيين دقيق و صحيح معاني و نكات صرفي واژه‌هاي موجود در سوره، شروع سوره ضحي با سوگند، استفهام تقريري و تعليل‌هاي موجود درآيات، به كارگيري اسلوب‌هاي بلاغي مانند مجاز عقلي، استعاره تصريحيه، تمثيليه و مانند آن بر محبوبيت پيامبر (صلي الله عليه و آله) نزد خداوند و استمرار حمايت‌هاي الهي بر پيامبر (صلي الله عليه و آله) دلالت دارد. روايات تفسيري سوره ضحي و انشراح اعم از روايات تنزيلي و تأويلي مانند روايات شأن نزول، روايات بيان معناي لغوي واژگان يا روايات مفهومي و همچنين روايات بيانگر مصاديق آيات بر گستره و انواع حمايت‌هاي الهي بر پيامبر (صلي الله عليه و آله) دلالت دارند. همچنين، تحليل كلامي سوره ضحي و انشراح مانند حكمت انقطاع وحي، عطاي نعمت‌هاي الهي مانند شرح صدر، تحمل بار سنگين رسالت الهي، نصب امير مؤمنان علي (عليه السلام) به خلافت و مانند آن بر حمايت‌هاي خداوند نسبت به پيامبر (صلي الله عليه و آله) دلالت دارد. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه اين حمايت‌ها اعمّ از مادي و معنوي است و علاوه بر دنيا، شامل آخرت نيز مي‌شود. واژگان كليدي: سوره ضحي، سوره انشراح، حمايت‌هاي خداوند، پيامبر (صلي الله عليه و آله).