پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مجازات در نظام جزايي اسلام و ايران داراي مشروعيت است و اغلب به حدود، تعزير، قصاص و ديه تقسيم مي‌شود. در آثار فقهي و كتاب قانون مجازات اسلامي به مجازات‎ها اشاره شده اما عوامل مؤثر بر كميت و كيفيت مجازات از دو منظر فقه اماميه و حقوق ايران به طور جامع مورد بحث و تدقيق قرار نگرفته است. بررسي آموزه‌هاي فقه اماميه و قوانين مجازات اسلامي مشخص نمود كه عوامل متعددي مانند عوامل شخصي، عمومي، وضعيت مجرم، زمان، مكان، تعدد و تكرار در جرايم، صغر جزايي، معافيت قضايي، معاذير مختلف و عوامل مشدد عيني و شخصي در كميت و كيفيت مجازات‌ نقش دارند. در منابع فقهي، سن به عنوان يك عامل شخصي در كميت مجازات جرايم منجر به حد، تعزير، قصاص و ديه تأثيرگذار است اما جنسيت به عنوان ديگر عامل شخصي فقط در كيفرجرايم لواط، مساحقه و زنا مؤثر است و در جرايم حدي مانند شرب خمر، سرقت و محاربه تأثيري ندارد. از ديگر نتايج حاصل شده اين است كه در فقه، تعدد و تكرار در بيشتر جرايم حدي موجب تشديد مجازات مي‌شود اما طبق قوانين مجازات اسلامي ايران، اقسام تعدد در جرايم مستوجب حد، تعزير، ديه و قصاص بر كميت مجازات تأثير دارند و تكرار فقط در جرايم حدي و تعزيري مؤثر است. براساس فقه اماميه عواملي مانند زمان و مكان و همچنين احصان در جرمي مانند زنا، مساحقه سبب تشديد مجازات مي‌شود اما اضطرار در توقف جرايمي چون سرقت و همين طور اكراه در غير جرم قتل در سقوط مجازات تمامي جرايم تأثير دارد. مطابق مقررات مجازات اسلامي، عذرهاي مختلف و كيفيات مشدد عيني و شخصي در كيفيت مجازات نقش به سزايي دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسي عوامل مؤثر بر كميت و كيفيت مجازات از منظر فقه اماميه وحقوق ايران با بهره‌گيري از روش توصيفي و تحليلي انجام شده است.