پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از ابواب مهم فقهي، باب ديون است از ديرباز فقها، يك باب را به اين بحث اختصاص داده‌اند اما در بسياري از متون، باب دَين بسيار مختصر و تنها به اصل و انواع آن اشاره‌شده و كمتر اثري، مستندات ديون را مورد تحليل قرار داده‌است؛ اين در حالي است كه شناخت ماهيت دين و نگرش مكاتب مادي و اسلامي در خصوص آن از سوئي، و تحليل اسباب و انواع دين از منظر فقهاي اماميه و عامه از سوي ديگر، موضع‌گيري هر گروه را در خصوص احكام دَين مشخص مي‌سازد.اگر چه آيات زيادي در بحث دين در قرآن نيامده اما نازل شدن طولاني‌ترين آيه، درخصوص دَين و تنظيم قراردادهاي تجاري و امور ماليه، بيانگر اهميت اين‌موضوع است. دراين‌ميان مستندات روايي متعددي در باب بيان احكام دين وارد شده كه بررسي نشان از اين دارد بيشترين مستندات و اقوال فقها حول ۲ محور است: - مستندات قرآني روايي احكام اداي دَين؛ - مستندات قرآني روايي بيع دَين. هدف از ارائه اين نوشتار بررسي مستندات قرآني روايي احكام دَين از منظر فقه اماميه و اهل‌سنت است و تلاش شده با روش بنيادي توصيفي به شرح و بسط مطالب و تبيين آن براي مخاطب بپردازد. روش جمع‌آوري اطلاعات با ابزار فيش‌برداري از آثار مكتوب، نرم‌افزارها و منابع ديجيتال بوده‌است. يافته‌ها نشان مي‌دهد بيشترين مستندات و اختلاف‌نظر فقها در خصوص دَين، درباره احكام اداي دين و بيع دين است. محور اول، تعجيل در اداي دين با مصالحه طرفين، مطالبه دين قبل‌از موعد و شرايط بري شدن ذمه بدهكار مهم‌ترين اقوال و مستندات را به خود اختصاص داده‌است دراين‌ميان در محور دوم يعني بيع دين با مديون و غيره مديون، بيشترين نظرات و اقوال ميان فقهاي اهل‌سنت و اماميه مطرح‌شده است. يافته‌ها حاكي از اين است كه مشهور فقهاي اماميه قائل به حكم جواز و غالب عامه، قائل به عدم جواز (مگر با شرايط خاص) هستند.