پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحث مهمي كه در قرآن كريم به عنوان خاستگاه اصلي بحث اصول اسلامي و اعتقاد ديني از آن سخن به ميان آمده موضوع ايمان است. از نظر قرآن كريم ايمان داراي درجات و مراتب گوناگوني است و اين طور نيست كه همه كساني كه «مومن» ناميده مي شوند درجه ايمانشان يكسان باشد. نگارنده در نوشتار حاضر به بررسي مدارج ايمان در قرآن كريم با اين هدف و ضرورت كه پژوهشي جامع بين علم كلام و علم تفسير با توجه به اثرگذاري ايمان در سعادت انسان و اهميت شناخت مدارج آن در سرنوشت انسان صورت بگيرد، سعي نموده تا به اين سوال ها كه ديدگاه قرآن كريم درباره مدارج ايمان چيست و تشكيكي بودن ايمان يعني چه، پاسخ دهد. و بدين نتيجه رهنمون شديم كه بر طبق آيات قران كريم، ايمان داراي مراتب و مدارجي است. و بر طبق يافته جديد ما اين آيات به دو دسته كلي تقسيم مي شوند؛ دسته اول، آيات مربوط به امكان افزايش و كاهش پذيري ايمان را مطرح مي كند و دسته دوم، آيات مربوط به مدارج و مراتب ايمان است. منظور از تشكيك در ايمان اين هست كه طبق آيات قرآن كريم، ايمان شدت و ضعف دارد و در همه افراد در يك درجه نيست؛ دليل وجود مراتب ايمان را بايد در قابليت افزايش و كاهش پذيري آن جستجو كرد كه امري حقيقي و واقعي است؛ چون ايمان، علم به چيزي با التزام به مقتضاي آن است، به طوري كه آثار آن علم در عمل ظاهر شود. از آنجا كه علم و التزام، هر دو از اموري هستند كه زيادت و نقصان مي پذيرند، ايمان كه از آن دو تشكيل شده است نيز چنين خواهد بود؛ پس اختلاف مراتب و تفاوت درجات ايمان از ضرورياتي است كه نبايد در آن شك كرد و اين حقيقتي است كه اكثر عالمان دين، آن را تصديق كرده اند و بر آن درجاتي را در تقسيم بندي هاي سه گانه ، چهار گانه و پنج گانه بيان نموده اند. اين تحقيق به روش تحليلي و توصيفي و در گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه اي به رشته ي تحرير در آمده است.