پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

علامه جوادي آملي فلسفه وجود امام را تداوم حيات دنيا و هدايت به صراط مستقيم دانسته و شئون و مراتبي كه براي امامت قائل است، همان شئون و مراتب نبوت بوده و معتقد است چون امام خليفه رسول خداست، بين آن دو بايد سنخيتي باشد؛ بنابراين امام همه كمالات وجودي و شخصيتي پيامبر(صلي الله و عليه و آله و سلّم)، به استثناي وحي و نبوت را دارد. وي اولين صفتي كه امام مي‌بايست بدان متصف باشد را عصمت دانسته و لزوم عصمت براي امام را مربوط به شان هدايت او مي‌داند؛ به اين بيان كه امام مظهر هدايت خداست و فعل، گفتار و سكوت او هدايت است و سخن و سيره امام براي هر سالكي حجت است، زيرا او معصوم است. وي معتقد است كه عصمت ملكه‌اي علمي و عملي است كه انسان را از جهل، خطا، سهو، نسيان و مغالطه در انديشه و تفكر محفوظ مي‌دارد. او در صفت علم امام معتقد است از آن جا كه امام در مرتبه نورانيت و ولايت كليه (كه حقيقت امامت اوست) به عنايت الهي مسلط به همه عوالم هستي است، بر همه عالم احاطه علمي داشته و چيزي بر او پوشيده و مخفي نيست؛ اما درعالم ماده و طبيعت همچون ديگر انسان‌هاست؛ با اين تفاوت كه امام به خزانه بي پايان علم متصل بوده و كليددار آن است و هر چه را بخواهد مي‌تواند بداند ولي ديگران به آن خزانه راهي ندارند. اما اگر تعليم الهي واتصال به علم بي پايان او نباشد امام نيز مساوي ديگران خواهد بود. او برخورداري از ولايت تكويني و ولايت تشريعي را صفت ديگر امام مي‌داند لكن معتقد است هيچ ولايتي نه در عرض ولايت خداوند است و نه در طول آن و امام فقط مظهر ولايت خداوند است؛ زيرا ولايت مطلق (تكويني و تشريعي) از اوصاف فعلي خدا و منحصر به خداوند است و صفت فعل خدا برزو و ظهور طلب مي كند و به همين سبب قرآن كريم با وجود انحصار ولايت در خدا، از ولايت داشتن غير او نيز سخن گفته است؛ همچنين امام از ولايت سياسي نيز برخوردار است و نصب الهي امام مهم‌ترين ويژگي اين نوع از ولايت است.