پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تفاسير از جمله ابزار ارزشمندي هستند كه جهت نيل به دستيابي به مفاهيم والاي قرآن كريم به كوشش علماء و بزرگان ديني در دسترس ما قرار گرفته انداز اين ميان تفسير الميزان نوشته علامه طباطبايي با رويكرد قرآن به قرآن و تفسير تسنيم به تأليف آيت‌الله جوادي آملي با رويكردي جامع، از تفاسير ارزشمندمعاصر هستندبا توجه به مباني تفسيري اين دو مفسر كه در آن منابع روايي، كلامي، اخلاقي و ساير علوم با اعتقاد راسخ به استقلال قرآن و حجيت ذاتي آن به كار گرفته‌شده است. اين دو تفسير را از ساير تفاسير متمايز كرده است و علي‌رغم اشتراكات فراوان بين اين دو تفسير، به جهت بهره جستن ازمباني خاص هر مفسردر اين دو تفسير افتراقاتي در زمينه"استناد به آيات"، "برداشت مسائل اجتماعي و علمي از آيات"، "برداشت فقهي از آيات "، "ارتباط آيات با روايات"، و... وجود دارد كه علت عمده اين افتراقات را مي توان به دگرگوني نظام اجتماعي و توسعه ابزار پژوهش در زمان تأليف تسنيم ارتباط داد كمك پژوهشگران و موسسات مختلف علمي پژوهشي كه در كسوت تلمذ و شاگردي در جوار علامه جوادي به اين تخصص ها و تكنيك ها دسترسي دارند نيز براي سازماندهي و ارجاعات منظم و مدون تسنيم بسيار موثر بوده است و همين امر تنوع و تعدد منابع را در تفسير حاصل كرده است اما بستر افتراقات در اين دو تفسير بيشتر در قسمت"مفردات " نمايان است كه در بررسي آيه به آيه جزء هشتم علت غالب اين افتراقات به تغيير معناي در گذر ايام بر واژگان، و استعمال جديد در زبان عربي و استنباط معناي جديد اين قبيل واژگان با توجه به كاربردهاي آن از طريق قراين و شواهد پيوسته و ناپيوسته برمي گردد و البته در اين ميان تفسير تسنيم به جهت ارجاعات زياد به كتب لغت متعدد و همچنين دسته بندي منحصر به فرد در هر آيه با تيتر جداگانه بررسي مفصل تري در اين زمينه داشته است در مواردي چون اشارات و لطايف، بيان استثنائات، مسائل متفرع به موضوع آيه، مباحث كلامي، سياق و مراد كلمات در آيات، تعميم خطابات، بيان احتمالات افتراقاتي حاصل از برداشت دو مفسر ديده مي شود كه علت اين امر مي تواند ارتباط معنا دار به بازه اجتماعي و تحولات آن در عصر هر دو مولف داشته باشد چرا كه پيروزي انقلاب اسلامي وداشتن آزادي بيان در عصر تأليف تسنيم باعث شده كه برداشت هاي اجتماعي، احكام فقهي با مصاديق بارزتر و گسترده‌تر از تفسير الميزان باشد.