پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قاعده ضمان و قاعده يد مانند بسياري از قواعد فقهي ديگر پايه ي استباط احكام عملي هستند. ولي اين دو قاعده به دليل شباهت ظاهري در لفظ يد باعث توهم وحدت و خلط دو قاعده مي شود. همين شباهت، ابهاماتي در حيطه هاي مختلف اين دو قاعده مثل موضوع يا كاربرد انها به دنبال دارد.لذا انجام تحقيقي با هدف بيان و معرفي تفصيلي تفاوت دو قاعده ( در مستندات، موضوع، حكم و كاربرد) ضرورت دارد. اطلاعات تحقيق به شيوه ي كتابخانه اي جمع اوري و سپس به روش توصيفي تحليلي انجام شده است.با بررسي مفصل دو قاعده و بيان تفاوت انها اين نتايج حاصل شد: اولا قاعده علي اليد ( ضمان) و يد هر كدام با مستندات خاص خودشان مورد قبول و پذيرش فقهاي اماميه است . ثانيا موضوع قاعده ضمان، يد معلوم و غير مالكانه است و اين قاعده مستلزم حكم وضعي ضرر براي ذواليد است. درحالي كه قاعده يد موضوعش يد مشكوك اعم از يد مالكانه و غير مالكانه است و امارت ملكيت دارد. قاعده يد واجد حكم وضعي منفعت براي ذواليد است. و ثالثا اينكه حيطه كاربرد قاعده ضمان اليد فقط اعيان و اموال و منافع( اعم از مستوفات و غير مستوفاتو منافع انسان و منافع متعدد) است. ولي قاعده يد علاوه بر استفاده در اعيان و اموال و منافع در اعراض و انساب هم به كار مي-رود.