پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

متدين بودن انسان در گرو فهميدن درست، ايمان و التزام عملي به بايستههاي دين است؛ عدم ارتداد نيز از بايستهها و لوازم پاسداري از دين است. به طور معمول، مرتد را كسي ميدانند كه مسلمان بوده و سپس از اسلام خارج گشته و كفر اختيار كرده باشد و فقهاي پيشين، همگي مجازات مرتد را قتل عنوان كردهاند. اين تعريف ساده اما امروزه، تحليلهاي فراوان در دل آن نهفته است؛ زيرا كه در دنياي امروز، دشمنان، سيطره حملات خود را فارغ از شمشير، بر كلام بستهاند و تحليلها از فقها و انديشمندان اسلامي بايد بهگونهاي باشد كه همگي به درياي لايزال اسلام و صلحدوستي آن باور داشته باشند. بر همين اساس، در اين پژوهش به ارتداد به گونهاي دگر نگريسته شده است. تعريف ارتداد در كلام فقهاي معاصر و اين كه آيا و چهطور بايد مورد مجازات قرار گرفته شود، موضوعات محل مناقشه هستند و علماي اسلامي در آراء خود درباب اين سوالات اختلاف نظر دارند. اختلاف نظرهايي كه هر كدام از جنبهاي به آن نگريسته شده. فلسفهاي پشت اين كلمه است كه از ديد فقهاي معاصر معاني متفاوتي از آن نسبت به پيشينيان بيان گرديده؛ بسياري از فقهاي معاصر با مجازات مرتد مخالفند و ادلههايي بر اين باور خود عنوان كردهاند و بسياري نيز همچون پيشنيان به قوت مجازات، تأكيد دارند. در اين ميان فقهايي تحليلهاي متفاوتي بيان داشتهاند كه در عين مجاز دانستن قتل مرتد، شرايط و ثبوت آن را به شكل ديگري تحليل كردهاند. با اين توصيفات، اين پژوهش با عنوان بررسي ارتداد از نظر فقهاي معاصر، به دنبال اين است كه ببيند، ارتداد در كلام فقها و انديشمندان ديني معاصر از لحاظ شرايط، ثبوت، طرق اثبات و مجازات چه تغييراتي كرده و ادله آنها نسبت به تغيير كلامشان، چيست در نهايت پژوهش در بررسي و تحليل كلام فقها به اين نتيجه ميرسد كه دين با زور، اكراه و اجبار قابل جمع نبوده و اين دو (دين و اجبار) متضاد هم اند اما ارتداد به معناي اجبار در ماندن در دين نيست و تفاسير متفاوت با فلسفهاي عميق در آن نهفته است؛ اما ميتوان در مجازات به عنوان قتل، قدري تأمل نمود و تصميمي مقتضي زمان، نيت و عمل فرد گرفت.