پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: در پژوهش حاضر با عنوان «بررسي تطبيقي ولايت تكويني امامان (عليهمالسلام) از منظر علامه طباطبايي و آيت الله صافي گلپايگاني» ولايت تكويني به معناي مسلط شدن بر جهان هستي و سرپرستي موجودات جهان و بر عهده گرفتن تدبير امر آنها است كه از طريق پيمودن صراط بندگي حق، براي امام(ع) حاصل ميشود. هدف اين پژوهش، آشنايي با ديدگاه دو عالم بزرگ معاصر درباره ولايت تكويني و بررسي تشابهات و تفاوتهاي موجود در آراي ايشان و مبناي اين اختلاف ديدگاههاست تا در سايه اين تضارب آرا و غور در بيانات ايشان، بتوان به حقيقت ولايت تكويني نزديكتر گرديد. اين تحقيق به لحاظ هدف بنيادي (نظري) از نوع توسعه محور است و به لحاظ محتوا علاوه بر توصيف به تحليل مطالب و تجزيه و تحليل دادهها پرداخته است. روش گرداوري اطلاعات اين پژوهش به شيوه كتابخانهاي و روش استناد به منابع اسنادي است. سوال اصلي اين پژوهش اين است كه ديدگاه علامه طباطبايي و آيت الله صافي گلپايگاني درباره ولايت تكويني امامان (عليهمالسلام) در حيطه معنا، گستره و دلايل اثبات و... چيست علامه طباطبايي قائلند امامان (عليهمالسلام) به اذن الهي به عنوان علت فاعلي كرامات واسطه فيضاند. آيت الله صافي قائلند امامان (عليهمالسلام) به اذن الهي به عنوان علت غايي كرامات واسطه فيضاند. علامه ولايت تكويني را ولايت بر امور حادث دانستهاند كه اين ولايت تكويني اول و بذات براي خداوند، و در درجه دوم براي پيامبران (عليهمالسلام)، و در درجه سوم براي امامان (عليهمالسلام) است و از مهم ترين مصاديق اين ولايت، هدايت باطني است. اما آيت الله صافي آيت الله صافي ولايت خدا را غير حادث و ولايت تكويني پيامبران (عليهمالسلام) و ائمه (عليهمالسلام) را حادث(ايجاد شده در فرد) و براساس علم به نظام اسباب و مسببات و يا ناشي از مصالح عارضى و ثانوى دانستهاند. علامه طباطبايي براي اثبات علت فاعلي بودن امامان (عليهمالسلام) به قاعده عدم صدور كثير از واحد( و بحث صادر اول و عقول عشره) استناد نمودهاند. اما آيت الله صافي ديدگاه علامه (واسطه فيض) را با ظواهر آياتي كه بر فاعليت و قدرت مطلق و تدبير بيواسطه خداوند در نظام آفرينش دلالت ميكند ناسازگار دانستهاند. ايشان قائلند اگر فاعليت واسطهها هرچند به نحو فاعليت غيرمستقل و در طول فاعليت حق، بالايجاب باشد، ولايت به معناي زمامدارى نيست و اگر بالاختيار باشد، مستلزم تحديد قدرت مطلقه خداوند است، بنابراين ولايت تكويني به اين معنا، فقط به ذات باريتعالي است.