پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده نوشتار حاضر با عنوان سير تاريخي گزارش «صحيفه ملعونه با تأكيد بر شخصيت شناسي راويان» با هدف آشنايي با ماهيت اين صحيفه و منابعي كه آن را گزارش كرده اند و بررسي شخصيت و وثاقت راويان صحيفه ملعونه به روشي توصيفي- تحليلي نگاشته شده است. در زمان حيات پيامبر (صلي الله عليه وآله ) گروهي در پي آن بودند كه خلافت را بعد از پيامبر, به دست گيرند و در اين راه تلاش هاي زيادي كردند، از جمله اين كه در كعبه پيمان نامه اي نوشتند كه اجازه ندهند بعد از پيامبر,، خلافت به اهل بيت ايشان برسد. امام علي اين پيمان نامه را صحيفه ملعونه ناميد. از آن جا كه بسياري از اختلافات و انشعابات در امّت اسلامي ريشه در اين صحيفه دارد، پرداختن به اين موضوع مي تواند بسياري از ابهامات تاريخي و كلامي را در مسئله خلافت بر طرف كند. از بررسي منابع به دست آمده كه هسته اوّليه اين پيمان ابوبكر، عمر و ابوعبيده بودند و پس از آن تعداد ديگري از اصحاب به اين پيمان پيوستند و صحيفه مفصلي در مدينه نوشتند. اكثر منابع معتبر شيعه در قرون اوّليه مانند كتاب سليم بن قيس و تفسير قمي به گزارش صحيفه ملعونه پرداخته اند .در قرن چهارم تا ششم هجري با شكل¬گيري حكومت هاي شيعي و رونق فضاي علمي و فرهنگي، بسياري از كتب معتبر و مرجع شيعه به نگارش در آمدند كه از جمله مي-توان به كافي، معاني الاخبار، فصول¬المختاره، الشافي، تلخيص¬الشافي، احتجاج، مناقب ابن شهر آشوب و .. اشاره داشت. در اين كتاب ها از ماجراي هم پيمان شدن صحابه براي غصب خلافت ونوشتن صحيفه ملعونه گزارش شده است. منابع قرون ميانه تا معاصر نيز به گزارش اين صحيفه پرداخته اند.اقبال الاعمال، ارشاد القلوب، صوارم المهرقه، تفسير البرهان، بحارالانوار، الوافي از اين جمله اند. رد پاي اين صحيفه در منابع اهل سنت هم مشهود است. راويان صحيفه ملعونه در سه قرن نخست هجري از شخصيت هاي مورد اعتماد شيعه بوده اند و اكثر آن ها ازكساني بودند كه علماي شيعه به صحيح بودن آن چه نقل مي¬كنند، اجماع دارند. در قرون بعد از آن نيز شخصيت¬هاي بزرگ شيعه، از جمله: كليني، شيخ صدوق، شيخ مفيد، سيد مرتضي علم¬الهدي، شيخ طوسي، طبرسي، ابن¬شهر آشوب، سيد بن طاووس، ديلمي، و علامه مجلسي و... به گزارش اين پيمان در كتب خود پرداخته اند.