پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بخش عمده اي از آيات قرآن كريم به احكام و قوانين شرعي مورد نياز بشر در موضوعات مختلف، اعم از موضوعات عبادي، سياسي، اقتصادي، قضايي و كيفري اختصاص دارد كه در اصطلاح مفسران و فقيهان اسلامي به «آيات الاحكام» شهرت يافته است. اما در اين كه اين آيات چه تعداد است از دير باز در ميان عالمان اسلامي اختلاف است و هر يك آراي متفاوتي را دراين باره ارايه داده اند كه مجموع اين ديدگاه ها به پنج نظريه عمده باز مي گردد. مشهور عالمان شيعه و اهل سنت شمار اين آيات را 500 دانسته و برخي تعداد اين آيات را كم تر و عده اي بيش تر از اين تعداد عنوان كرده اند. برخي تعداد آيات فقهي قرآن را با توجه به ذوق و قريحه افراد متغير دانسته و عده اي نيز برآنند كه همه آيات قرآن كريم جزء آيات الاحكام است. به نظر مي رسد هيچ يك از اين نظريات پنج گانه بر اساس تحقيق دقيق و تفحص كامل آيات قرآن ارايه نگرديده و نظريه صحيح در اين باره، ديدگاهي به جز ديدگاه هاي پنج گانه مذكور است. در اين تحقيق، ضمن اشاره به ديدگاه هاي متعدد مطرح در اين باره و نقد آن ها، ديدگاه صحيح همراه با دلايل اثبات آن ارايه گرديده است. اين تحقيق بر آن است تا به بررسي آياتي بپردازد كه امامان معصوم(عليهم السلام) از آن آيات، استنباط فقهي داشته‌اند اما جزء آيات الاحكام مشهور شمرده نشده است. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد كه با توجه به وسعت دلالت آيات قرآن و نيز استشهادهاي امامان معصوم(عليهم السلام) به آياتي كه در ظاهر و دلالت اوليه خود ارتباطي به احكام و مسائل فقهي ندارند، مي‌توان دايره آيات الاحكام را وسيع‌تر از آنچه تاكنون پذيرفته شده، دانست. همچنين اين گونه استنادهاي امامان معصوم(عليهم السلام) و برداشت‌هاي ظريف فقهي آنان از برخي آيات قرآن، حاكي از بينش الهي ويژه آنان در پرتو امامت است. كلمات كليدي فقه, احكام, آيات الاحكام،فقه القرآن ،استنباط فقهي ،روش تفسيري