پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

خواستگاري به عنوان مقدمه‌ي ازدواج و ازدواج به عنوان مهم‌ترين زمينه‌ي تشكيل جامعه‌اي پويا و معنوي، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است كه با بررسي و شناخت مباني و احكام فقهي آن، مي‌توان بيش‌تر به خانواده‌اي نزديك شد كه زمينه‌ساز رشد معنوي و كمال انساني باشد. خواستگاري داراي ابعاد گوناگوني است كه مهم‌ترين جنبه‌ي آن مسائل فقهي است. اين كوشش به بررسي احكام فقهي و مباني آن كه منظور از مباني، ادله‌ي اقامه‌شده بر احكام فقهي خواستگاري است مي‌پردازد. اين احكام به دو قسم احكام نفس خواستگاري و احكام در ضمن آن تقسيم مي‌شود. منظور از احكام نفس خواستگاري اين است كه خواستگاري از اين جهت كه فعلي از افعال مكلف است داراي احكامي است و فقها سه حكم از احكام پنج‌گانه را مشتمل بر استحباب، كراهت و حرمت ذكر كرده‌اند. بخشي از اين موارد، مورد اتفاق و بخشي بين قدما و متأخرين محل اختلاف است. فقها اصل خواستگاري را مستحب دانسته‌اند. خواستگاري از زني كه به خواستگاري ديگري پاسخ مثبت داده است، از نظر قدما حرام و از نظر متأخرين مكروه است. خواستگاري از زن شوهردار و يا زن در حال عده رجعي حرام است؛ اما خواستگاري از زن در حال عده بائن و يا عده وفات به طور صريح حرام و به كنايه جايز است و خواستگاري در حال احرام نيز حرام است. البته آيات قرآن در اين موضوع منبع فتاوي است. مهم‌ترين حكم در ضمن خواستگاري، نظر است. محدوده‌ي جواز اين نظر در بين فقها به شدت مورد اختلاف است و از جواز نظر به تمام بدن غير از عورتين و اكتفاي جواز نظر به وجه و كفين اقول خلفا در ترديد است. منشأ اختلاف فتاوي روايات متعدد است. اين اختلاف نظر در بين تمام فقها از جمله متأخرين و معاصرين نيز وجود دارد. در اين پژوهش كه به روش كتابخانه‌اي صورت گرفته و تبييني است، به اقوال و ادله‌ي فقها اشاره شده است.