پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اين پژوهش با هدف بررسي ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي شخصيت سالم در قرآن انجام شده است. شخصيت مجموعه‌اي از ويژگي‌ها، افكار، احساسات، هيجانات، رفتارها و واكنش‌ها است كه افراد را از همديگر متمايز مي‌كند. در نگاه قرآن، حقيقت انسان به روح و روان وي است و اين چيزي است كه ديدگاه اسلام را در بارۀ شخصيت، متفاوت از ديدگاه روان‌شناسان كرده است. در قرآن شخصيت انسان بر اساس باورها، انگيزه‌ها، اعمال و رفتارش كه همه كاركرد روح هستند، ارزيابي مي‌شود. بر همين اساس، شناخت شخصيت انسان سالم و صاحب قلب سليم در سه حوزه «قلب، عقل و رفتار» يعني «گرايش، بينش و منش» قابل بررسي است. انسان به تعبير حديث يك موجود فرشته- حيوان است كه باعث به وجود آمدن دو گرايش متضاد آسماني و زميني در او شده است. به همين دليل شخصيت سالم و انساني، با تنظيم رابطة سازنده با خدا، خود، مردم و جهان هستي همراه است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، برخي ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، ايجابي و برخي سلبي است. براي مثال حس پرستش، محبت و دوستي نسبت به خدا، اميدواري به خدا، رضايت در برابر خواست و اراده الهي، خوف و خشيت خداوند از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، ايجابي در رابطه با خدا است. حس حقيقت‌جويي، خود ارزشمندي و اعتماد به نفس، حس جاودانگي و بقاء، حس خوداتكايي و بي‌نيازي از مردم، حبّ ذات، شجاعت، آرامش رواني و شادكامي و نشاط از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، ايجابي در رابطه با خود است. نرم‌خويي و گشاده‌رويي، مردم دوستي و علاقۀ اجتماعي، خيرخواهي، سخاوت و منافسه و غبطه از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، ايجابي در رابطه با ديگران است. زهد، حيا، حس قناعت، اعتدال و ميانه‌روي و احساس امنيت رواني از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، ايجابي در رابطه با طبيعت و جهان هستي است. از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، سلبيِ شخصيت سالم قرآني در رابطه با خدا مي‌توان غفلت، نااميدي و يأس از خدا و عجب را نام برد. تكبّر و خود بزرگ‌بيني، غم و اندوه، حس حقارت و پستي، احساس حرص و آزمندي و حس حماقت از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، سلبي در رابطه با خود است. احساس خشم و غضب، كينه‌توزي، حس حسادت، بغض و نفرت، حيله‌گري و مكر، بخل و طمع نيز از ويژگي‌هاي عاطفي- احساسي، سلبي در رابطه با ديگران است. در نهايت براي باقي ماندن شخصيت بر سلامت لازم است مديريت عواطف و احساسات با عقل باشد.