پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده براساس حديث معروف ثقلين، رسول گرامي اسلام  دو چيز گران¬بها؛ يعني قرآن و عترت اهل البيت  را در ميان امّت خود باقي گذاشته و تمسّك جستن به آن دو را سفارش كرده¬اند؛ يكي از اركان مهمّ معارف اسلام، توحيد الهي است كه آيات قرآن ضمن معرفي اسماء¬الحسناي حق تعالي، به بهترين شيوه ابعاد آن را بيان كرده است. ازسوي ديگر بخشي از سنّت عترت طاهره، ادعيه¬ي به جا مانده از آنان است كه منبعي غنيّ در جهت كسب معرفت الله و قرب الي الله به شمار مي¬آيند. يكي از آن ادعيه، دعاي معروف سحر در ماه مبارك رمضان است كه از سوي حضرت امام باقر  به ما رسيده است. اين دعا دربردارنده¬ي اسماء الله در ساحت توحيد ذاتي و صفاتي و افعاليِ خداي سبحان است. مثلاً در رابطه با توحيد ذاتي، امام باقر به قدرت و عزّت و علم حق تعالي قسم خورده و بالاترين مراتب آنها را درخواست مي¬كنند؛ يا در رابطه با توحيد صفاتي به بهاء و جمال و عظمت...حضرت حقّ متوسل مي¬شوند، و در توحيد افعالي، آيات و اسماء و شأن باري تعالي را مسئلت مي¬كنند. علي رغم آن كه تا كنون تأليفات متعددي در باره¬ي ابعاد توحيد و اسماء¬الله انجام شده و نيز عارفاني چند، به شرح دعاي سحر پرداخته¬اند؛ لكن خلأ پژوهشي تطبيقي در معرفي جلوه¬هاي توحيد در دعاي سحر و ريشه¬هاي قرآني آن به چشم مي¬خورد كه باعث جمع آوري اين مجموعه گرديد. اين تحقيق با تفكيك جلوه¬هاي توحيدي دعاي سحر در سه بخش؛ يعني ذاتي، صفاتي و افعالي، به بررسي اقسام توحيد و ريشه¬هاي قرآني آن پرداخته است. براي اين كار از كتب تفاسير قرآن از جمله تفسير ترتيبي آيه الله جوادي آملي و شرح¬هاي دعاي سحر ازجمله شرح دعاي سحر امام خميني  بهره جسته و تحقيقي هر چند مختصر در زمينه¬ي جلوه¬هاي توحيد در دعاي سحر شكل گرفت. با مطالعه¬ي اين پژوهش به دست مي¬آيد كه جلوه¬هاي توحيد در دعاي سحر، ريشه هاي قرآني دارد.