اوقات فراغت دربانوان
فراغتی با دغدغه خیال
یکی ازمسائل بسيار مهمی که درزندگی همه ما انسان ها ودرکنار کاروفعالیت های روزانه ازاهمیت ویژه ای برخوردار است اوقات فراغت و چگونگی گذران این اوقات درزمان بیکاری است . البته شاید این مقوله ازنظر بسیاری ازافراد چندان مهم وبا ارزش تلقی نشود ، اما با جرات می توان گفت همانطور که نوع شغل ومیزان دقت وتوجه افراد به شغلشان درزمان انجام آن می تواند باعث رشد وتوسعه جامعه شود ، به همان نسبت چگونگی گذران اوقات بیکاری واختصاص دادن زمانی خاص به شکل درست ومنطقی به این اوقات هم می تواند درجای خود باعث رشد وارتقای تک تک افراد درزندگی شخصی واجتماعی شود . به شرطی که اشخاص تعریف درستی ازاین اوقات داشته باشند .
انجمن بین المللی جامعه شناسی فراغت ،اوقات فراغت را این گونه تعریف می کند : « مجموعه ای ازاشتغالات فرد که کاملا به رضایت خاطرخود ، برای استراحت ،تفریح یا به منظور توسعه اطلاعات یا آموزش غیرانتفاعی ،مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد ازآزاد شدن ازالزامات شغلی ،خانوادگی واجتماعی بدان می پردازد »
البته یکی ازمواردی که نوع گذران اوقات فراغت را متفاوت می کند جنسیت است . بدین معنی که نحوه گذران اوقات فراغت درمردان ممکن است به یک شکل ودرزنان نیز به شکل دیگری انجام شود .درحال حاضر آنچه که مدنظر ماست چگونگی گذران اوقات فراغت بانوان است که نیمی ازجمعیت کشور را تشکیل می دهند . درروزگاران گذشته که کشاورزی بنیان اقتصادی بیشتر جوامع را تشکیل می داد ، به لحاظ ویژگی هایی که درآن دوران دیده می شد اوقات فراغت به مفهوم امروزی وجود نداشت اما به تدریج با انقلاب صنعتی وتوسعه شهرها دوران جدیدی به وجود آمد که پدیده اوقات فراغت رابا خود به همراه آورد چرا که با اشتغال افراد درکارخانجات وفعالیت های اجتماعی درزمانی خاص ازشبانه روز فرصتی رابرای آنها به وجود آورد که خارج ازساعات کاری زمانی رابه خود وبرای استراحت اختصاص دهند . به مرور زمان وبا بهبود سطح زندگی ،این پدیده شکل برجسته تری به خود گرفت وازتنوع بیشتری برخوردارشد تا به امروز که درکنار دیگرجنبه های زندگی افراد ، به یک برنامه ریزی دقیق وحساب شده نیاز دارد.
خانم « عمرانی » معاون یکی ازدبیرستان های دخترانه دراین باره می گوید :« فقط درزمان اوقات فراغت است که می توان تجدید قوا کرد وانرژی تازه گرفت .اما متاسفانه برای شاغلین این فرصت کمترپیش می آید . چون حضور یکسره 7 الی 8 ساعت درمحیط کار وخستگی بعد ازکارچطور می توان به تفریح وسرگرمی که جزء این اوقات است پرداخت . البته بیشترافراد شاغل وقتشان به همین شکل می گذرد مگر این که به صورت نیمه وقت ویا فقط چند روز درهفته سرکار بروند تا بتوانند وقت آزاد خود را صرف امور دلخواهشان کنند درغیر این صورت اگرزمانی هم برای آنها باقی بماند بیشتر ترجیح می دهند که به کارهای عقب افتاده خانه رسیدگی کنند تا به فعالیتی دیگر.» درحال حاضر یکی ازمتغیرهای اساسی که درنحوه گذران اوقات فراغت زنان نقش اساسی دارد شغل ونوع کارآنان است .میزان ساعات کار واختصاص یافتن بیشترین ساعات روزدر محیط کارباعث شده است که فرصت کمتری برای پرداختن به اوقات فراغت باقی بماند.
« شیرین حقیقی » مسئول یکی ازباشگاه های ورزشی بانوان می گوید :« هم اکنون ازمیان تعداد افرادی که دراین باشگاه ثبت نام کرده اند 45 نفر خانم خانه دار و11 نفرشاغل هستند ودراین هفت سالی که من مسئول این باشگاه بوده ام همیشه تعداد خانم های خانه دار بیشترین آماررابه خود اختصاص داده اند . دلیل آن هم وقت آزاد آنان وبرخورداری ازفرصت های بیشتر است » با اینکه درجهان امروز اوقات فراغت معنای عمومی تر به خود گرفته وهمانند گذشته های دورفقط به طبقات ممتاز وخاص جامعه اختصاص ندارد وبه هرحال همه افراد می توانند با برنامه ریزی مناسب ساعاتی را به خود اختصاص دهند اما بازهم به دلیل یک سری موانع و مشکلات نحوه گذران آن دربین بانوان شکل های متفاوتی یافته است .
دکتر « فاطمه اسد ی» جامعه شناس دراین زمینه می گوید :« اوقات فراغت را می توان به سه نوع متفاوت گذراند که شامل رفع خستگی ، سرگرمی وتفریح وفعالیت هایی است که به نوعی باعث رشد وازدیاد معلومات وآگاهی فرد می شود. اما نحوه گذران این اوقات برای زنان به میزان زیادی به سطح تحصیلات وپایگاه اجتماعی آنان بستگی دارد . گذران اوقات فراغت زنانی که درسطح پایین اقتصادی – اجتماعی قراردارند بیشتر به صورت جمعی وبه تعبیری خانوادگی می گذرد . فراتر ازآن هم می تواند گفت وگو وصحبت ،وهمچنین رفت وآمد بااقوام وهمسایگان باشد. البته درحال حاضر وجود وسایل سمعی وبصری ازدیگر سرگرمی هایی است که درمیان این گروه بیشترین مخاطب را به خود اختصاص داده است . درحالی که هرچه پایگاه اجتماعی – اقتصادی زنان افزایش یابد نحوه گذران اوقات فراغت آنان بیشتر جنبه فردی پیدا می کند . زیرا به دلیل برخورداری ازامکانات مالی وفرهنگی این امکان برای آنها بیشتر فراهم می شود که بتوانند برای گذران اوقات فراغت خود برنامه ریزی کنند وهرآنچه را که بیشتر موردتوجه وقبول آنان است درزمان فراغت برای خود مهیا کنند. این گروه درکناربرنامه هايي كه همراه با خانواده مي گذرانند،ساعاتي را هم براي برنامه ها وسرگرمی های فردی خود اختصاص می دهند. برگزاری و شرکت درمیهمانی ها ودوره های دوستانه ، ثبت نام درکلاس های ورزشی وهنری متفاوت ،حضور درگروه های اجتماعی ،مطالعه و همچنین رفتن به سینما وتئاتر ازجمله سرگرمی هایی است که این دسته اززنان برای خود برنامه ریزی می کنند. یکی ازفاکتورهای اساسی که در نحوه گذران اوقات فراغت زنان نقش اساسی دارد سن آنان است . به طوری که دختران نوجوان وجوان اوقات فراغت خود را به گونه ای متفاوت با زنان بزرگسال می گذرانند آنان سرگرمی و تفریحاتی را برای خود انتخاب می کنند که مطابق با سن وسلیقه جوانی خودشان باشد وبه همان نسبت زنان بزرگسال هم سرگرمي هايي را براي خود بر مي گزينند که با سن و سال آنان تناسب داشته باشد .البته دراین میان نباید مسئله وقت وزمان را نادیده گرفت. دختران جوان هنوز تشکیل زندگی نداده اند و اززمان بیشتری برخوردارند وبهتر می توانند برای فراغت خود برنامه هایی داشته باشند . ولی زنان متاهل به دلیل وظایف همسری ومادری که برعهده شان است ازوقت وزمان کمتری برای فراغت برخوردارند .پس باید برنامه ها وسرگرمی هایی را انتخاب کنند که درکنار تنوع ، شادی وآرامشی که برای آنها به وجود می آورند به زندگی خانوادگی شان لطمه ای نزنند.» براساس تحقیقاتی که تاکنون انجام شده بیشترین میزان اوقات فراغت زنان درشهرهای بزرگ صرف فعالیت هایی مانند ورزش ، مسائل مذهبی ( مثل حضور درمجالس مولودی ،سفره ، روضه خوانی ومراسم عزاداری ، شرکت در میهمانی ،سيروسفر ،انجام فعالیت های هنری مانند نقاشی ،موسیقی ،قالیبافی ،صنایع دستی ،ثبت نام درکلاس های آموزشی مثل زبان ، مجمسه سازی ،معرق کاری،مطالعه درزمینه های مختلف مانند روزنامه ،کتاب ،مجله ، سرگرمی هایی درمنزل ازجمله تلویزیون وکامپیوتر ،ونیزسرگرمی های بیرون ازمنزل شامل سینما ، تئاتر وموزه می شود . اما درشهرهای کوچک وروستاها مهمترین نوع گذران این اوقات برای بانوان به شکل دید وبازدید ومهمانی رفتن و مهمان پذیرفتن ونیز تماشای تلویزیون ودنبال کردن برنامه های آموزشی وهنری آن است ، البته ناگفته نماند که درشهرهای بزرگ وبا توجه به امکاناتی که درآنها دیده می شود ، به دلیل وجود مشکلات مختلف هنوزتعداد بسیار زیادی ازبانوان هستند که ازیکنواختی اوقات خود خسته شده وازنظر خودشان اوقات فراغت به معنای واقعی ندارند .
خانم « وکیلی » خانه دار دراین زمینه می گوید :« انجام هرروزه کارهای منزل وتکرار آنها درتمام سال ،زندگی رابرای آدم خسته کننده وکسالت آور می کند .اما به نظرمن اگرمشکلات مالی نباشد می توان بایک برنامه ریزی درست وبا انجام فعالیتی که مورد علاقه فرد است زندگی را از حالت تکراری درآورد . ولی متاسفانه وقتی دغدغه های مختلف درزندگی ،همه فکرآدم را به خود مشغول کند دیگر حوصله ای باقی نمی ماند که صرف کاردیگری شود.»
وخانم « مرضیه آقایی» مسئول یکی ازهنرکده های آموزشی که درزمینه هنرهای دستی فعالیت می کند می گوید :« من خودنیز یک زن شاغل هستم و به خوبی می توانم شرایط زنان شاغل را درک کنم . درست است که من دریک چنین محیطی مشغول به کارم اما واقعا برای زنان شاغل کمتر فرصتی پیش می آید که بتوانند بعد ازساعت کاری درکلاس مورد علاقه شان ثبت نام کنند. چون بعد ازاین ساعت بیشتر باید به امورخانه رسیدگی کنند تا فعالیتی دیگر. دراین چند سال بیشترین کارآموزان ما را زنان خانه دار تشکیل داده اند وفقط تعداد انگشت شماری از آنها ، خانم های شاغل بودند که دربین آنها تعدادی هم شغل های نیمه وقت داشته اند.»
خانم «آقایی »براین اعتقاد که « بطور کلی زنان خانه دار ازوقت آزاد بیشتری برخوردارند ولی عده ای ازآنان هم مشکلات خاص خودشان را دارند. اما گذشته ازخانه دارو شاغل در حال حاضر نحوه گذران اوقات فراغت خانم ها تا حدی طبقاتی شده است . زمانی که ازوضعیت مالی بهتری برخوردارند اوقات فراغت خود را به دلخواه آن طور که دوست دارند می گذرانند وآنهایی که درسطح متوسط وپایین هستند حتی اگر استعداد وعلاقه ای داشته باشند که دراین اوقات صرف رشد وبالندگی خود کنند مجبورند که به دلیل عدم امکانات مالی هیچ گونه برنامه ریزی برای ایام فراغت خود نداشته باشند. پس به غیرازمشکلات مختلف ، مسائل مالی واقتصادی زنان نقش مهمی درچگونه گذراندن اوقات فراغت آنان دارد واین جاست که خیلی اززنان، زندگی راتکراری وخسته کننده می دانند»
بالاخره اوقات فراغت وچگونه سپری شدن آن که درگذشته های دوراصلا مفهوم امروزی را نداشت با گذشت زمان ویژگی ها وشرایط زندگی که هم اکنون به خصوص درشهرهای بزرگ دیده می شود این امکان را فراهم کرده که زنان به نحوه وچگونه سپری شدن اوقات بیکاری خود توجه بیشتری کنند . هرچند که شاید درعمل با مشکلاتی مواجه باشند اما به واقع دغدغه فکری بیشتر آنها چگونه گذراندن این اوقات است . اوقاتی که نه تنها می تواندپایه واساس آن ارتقای توانمندی های آنان و همچنین به وجود آمدن تفکر خلاق درهمه زمینه های مختلف باشد بلکه به عنوان یک انسان توسعه یافته می توانند نقش مهمی دررشد و تعالی جامعه خود داشته باشند.
