پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

 روابط زن و مرد نامحرم ـ 3

در شماره هاى پيش روشن شد كه اصل برقرارى روابط ميان محرم و نامحرم به طور كلى تحريم نشده است, چرا كه در جهان كنونى برقرارى ارتباطات به گونه معقول و مشروع ضرورت دارد و از لوازم لا ينفك زندگى اجتماعى محسوب مى شود. آنچه در اسلام ممنوعيت دارد, روابط نامشروع و بى ضابطه است, زيرا چنين روابطى ضربه جبران ناپذيرى بر عفت عمومى و زندگى شخصى و دينى انسان وارد مى كند.
بر هر خردمندى روشن است كه حفظ ارزش هاى دينى و اخلاقى و صيانت از حريم عفاف, باعث مصونيت روحى, تقويت روحيه دينى و تحكيم نظام خانوادگى مى گردد; چنانچه بى بندوبارى در معاشرت ها, باعث گسستگى و اختلاف در نظام خانواده ها و تضعيف مبانى دينى و مذهبى مى شود.
كشورهاى غربى كه روابط آزاد ميان دو جنس مخالف را تجربه كرده اند, به نابسامانى هاى بسيارى گرفتار شده اند. با اين كه در عصر حاضر روابط آزاد در كشورهاى غربى به صورت يك فرهنگ و اخلاق در آمده, با وجود آن از آفات و عواقب تلخ اين آزادى در امان نيستند. به قول پروفسور فلاطورى, آلمانى ها آرزو دارند كه مثل ايرانى ها با بچه ها و خويشاوندان خود يك شب در كنار سفره بنشينند و غذاى دسته جمعى تناول كنند.
آزادى روابط دو جنس مخالف فجايع هولناكى در غرب به بار آورده است, اما هر گاه مى خواهند به نحوى آن را محدود كنند, پسران و دختران جوان, پارلمان را محاصره كرده فرياد برمى آورند: مرگ بر محدوديت, زنده باد آزادى.
به هر حال اينان اعتراف مى كنند كه بيست سال قبل اشتباه كرديم و نبايد روابط پسرها و دخترها را آزاد اعلام مى كرديم, اما اكنون راه برگشتى نداريم 1.
شايع ترين آفت آزادى بى حد و حصر روابط ميان دختران و پسران, به وجود آمدن عشق و عاشقى هاى گاه خطرناك است, كه هم اكنون برخى خانواده ها در ايران با عوارض آن روبرو هستند.
ييكى از نمونه هاى وحشتناك و شگفت آور, در يكى از شهرهاى ايران رخ داد. در سايه روابط آزاد, پسر و دخترى عاشق يكديگر مى شوند و قصد مى كنند با هم ازدواج كنند, اما خانواده دختر با اين ازدواج به مخالفت بر مى خيزند.
اين دو عاشق ديوانه تصميم مى گيرند موانع ازدواج را از سر راهشان بردارند, بنابر اين شبانه قرار مى گذارند كه پسر جوان به منزل دختر رفته و هر كس را كه بيرون آمد, با اشاره دختر, به قتل برساند. به ترتيب مادر, خواهر, برادر و پدر دختر را از پاى در مى آورد و آن گاه با هم فرار مى كنند; پس از چند روز دستگير شده و به زندان روانه مى شوند.
قاضى دادگاه براى قاتل (پسر) و مسبّب قتل (دختر) حكم اعدام صادر مى كند.
اين است ثمره آزادى بى حد و مرز و ولنگارى و بى بند و بارى در روابط دو جنس مخالف. اگر انسان عاقل در حكمت محدوديتى كه شارع مقدس مقرر نموده بينديشد, هزاران درود به روح پاك رسول اكرمھ خواهد فرستاد; اما دريغا كه غفلت ها, غرب زدگى ها و هواهاى نفسانى نمى گذارند جوانان به دور از هواها و هياهوها در فلسفه احكام دقيق شوند و با جان و دل اين گونه محدوديت ها را پذيرا گردند.

زمينه جذب و انجذاب
پيش از طرح مسائل شرعى, مقدمه اى را بيان مى كنيم:
فقها احكام را به دو قسم: احكام اوليه و احكام ثانويه تقسيم كرده اند. ممكن است موضوعى بنابر حكم اوليه جايز باشد, ولى بر اساس حكم ثانوى حرام گردد: مثلاً گفت و گوى زن و مرد اجنبى اگر توأم با قصد لذت نباشد, اشكالى ندارد; چنانچه نگاه به دست و گردى صورت بانوان بدون انگيزه حيوانى و شهوانى نيز مانعى ندارد; ولى اگر همين گفت و گوى معمولى باعث پيدايش عشق و علاقه شود, جايز نمى باشد. نشستن در شب نشينى ها در صورتى كه بانوان حجاب خود را كاملا مراعات كرده باشند و مردان هم با پوشش مناسب حاضر شوند و چشم چرانى و اختلاط نامشروع نيز در ميان نباشد, به عنوان حكم اولى اشكالى ندارد, ولى اگر احتمال سقوط در فتنه و فساد در اين نوع نشست ها قوى باشد, به عنوان حكم ثانوى حرام خواهد بود.
اسلام براى حفظ ارزش هاى اخلاقى در هنگام ارتباطات گفتارى و رفت و آمدهاى خانوادگى, به زنان و مردان دستور داده كه پوشش مناسب داشته باشند, چرا كه اولاً:پوشش ويژه بانوان نيست, و ثانياً: نوع لباس و جنس آن نيز در فرهنگ اسلامى موضوعيت دارد, زيرا در اين صورت است كه ارتباطات سالم اجتماعى تأمين شده, عفت عمومى تحكيم يافته و از پيدايش زمينه هاى مفاسد اخلاقى جلوگيرى مى گردد. پس از ذكر اين مقدمه, شايسته است به بعضى از احكام پوشش مرد و زن اشاره كنيم تا حدود و ثغور آن مشخص شود.
1 ـ (پوشيدن لباس ابريشمى خالص براى مردان جايز نيست. اگر چه [كلاه و]عرق چين و يا بند شلوار باشد, خواه بيننده اى باشد يا نه و اگر هست, مرد باشد يا زن, محرم باشد يا نامحرم2.)
2 ـ (اگر تمام يا نيمى از آستر لباسى از ابريشم خالص باشد, پوشيدن آن براى مرد جايز نمى باشد.3)
3 ـ پوشيدن لباس طلا بافت و هر گونه زينت كه از جنس طلا باشد, براى مردان جايز نيست, و هم چنين حلقه طلا به دست كردن, يا زنجير طلا به گردن انداختن, يا ساعت طلا و دگمه طلا و يا هر زينتى كه از جنس طلا باشد, براى مردها حرام و باعث بطلان نماز است. مردها بايد بنابر احتياط واجب از عينك طلا نيز دورى نمايند.4
4 ـ (پوشيدن لباسِ مختص به مردان براى زنان و پوشيدن لباسِ مختص به زنان براى مردان بنابر احتياط واجب جايز نيست 5).
ممكن است گفته شود مسئله پوشش چه ربطى به معاشرت و روابط زن و مرد دارد؟
در پاسخ بايد گفت: نوع پوشش, در ميان دو جنس مخالف و موافق جاذبه توليد كرده و انگيزه ايجاد ارتباط را تقويت مى كند. مضافاً اين كه لباس ابريشمى و زينت كردن مردان با طلاجات, روحيه مردانگى را تضعيف و روحيه غمّازى و طنّازى را در آنان پرورش مى دهد. گر چه ما از فلسفه هاى علمى و اخلاقى اين گونه احكام بى خبريم و بعضى با پيشرفت علوم مشخص مى شوند, ولى به وضوح ديده مى شود زنى كه لباس نظامى و يا مردانه مى پوشد, روحيه لطيف زن بودن را تا حدودى از دست مى دهد و پسر جوانى كه خود را با لباس ابريشم و طلاجات زينت مى كند, اطوار زنانه اش بيشتر از مردانگى اش مى شود.
ييكى از علل مسئله كثيف هم جنس بازى و هم جنس گرايى و ساير انحرافات جنسى در ميان زنان و مردان به كيفيت لباس و پوشش و خود آرايى آنان مربوط مى شود. بدين علت است كه: (برهنه كردن بدن به قصد لذت و ريبه در مقابل محارم (به استثناى همسر) يا مردان ديگر حرام است).6 همچنين (باز گذاشتن هر جاى بدن به قصد به حرام انداختن نامحرم حرام است).7 (مردها بايد گذشته از پوشش شرمگاه ها, از باز گذاشتن مواضع بدن به قصد به حرام انداختن نامحرمان خوددارى نمايند).8بنابر اين (اگر مردى [و پسر جوانى ]بازوها يا سينه و يا بدن خود را به قصد[جذب نامحرم] و يا آن كه نامحرمى به او نگاه كند, باز بگذارد و يا پيراهن نازك بدن نما بپوشد به قصد آن كه نامحرم به بدن او نگاه كند, حرام است و بايد از آن اجتناب كند.9)
البته فقها فرموده اند: پوشيدن لباس آستين كوتاه [به دليل گرما و بدون انگيزه ناروا]براى مردها جايز است, ولى بر زن ها حرام است به بازوى مرد نامحرم بنگرند.

سؤال: آيا مردها مى توانند در شرايطى كه مى دانند نامحرم به آن ها نگاه خواهد كرد مقدار بيشترى از بدن خود را كه مطابق معمول مى پوشانند, برهنه كنند؟
پاسخ: (اگر به قصد به حرام انداختن نامحرم باشد حرام است, ولى اگر قصد و انگيزه در كار نباشد, در صورتى كه بداند به حرام مى افتند, بهتر است بپوشانند و با زير پوش در برابر نامحرم قرار نگيرند10.)
براى جلوگيرى از جذب و انجذاب زن و مرد و منتفى شدن زمينه ارتباط نامعقول و غير ضرورى كه معمولاً به روابط نامشروع منجر مى شود, در پوشش زن سخت گيرى بيشترى شده است. اگر زنى تمام بدنش پوشيده باشد; نه مويى از او پيدا باشد و نه برجستگى هاى خاص بدن و اندامش به وسيله لباس هاى چسبان ظاهر شود, بى گمان هيچ مردى, اگر چه بوالهوس هم باشد, قصد طمع نمى كند و از معاشرت با او منصرف خواهد شد.
البته مقصود اين نيست كه تمام معاشرت ها با جنس مخالف, چه مجرد باشند و چه متأهل, به قصد شهوت است, بلكه مقصود اين است كه زن جوان اگر پوشش كامل نداشته باشد در طى مجالست و معاشرت ها ممكن است گرفتار فردى بوالهوس شود و خطراتى برايش به بار آورد. از اين رو مراجع مى فرمايند: (بر زنان واجب است تمام بدن خود را به استثناى وجه و كفين از نامحرم بپوشانند, مشروط به آن كه: اولاً, وجه و كفين آن ها زينت نداشته باشد و ثانياً, كسى به قصد لذت و ريبه به وجه و كفين آن ها نگاه نكند11.) ولى اگر زن احساس كند كه نگاه هاى بعضى مردها آ لوده است, تمام دست و صورت خود را بايد از چنين شخصى بپوشاند.
نمايان ساختن كف پا, روى پا, قوزك و پاشنه پاى زنان در برابر مردان نامحرم جايز نيست; پس خانم ها و دوشيزه ها نمى توانند بدون جوراب در برابر نامحرم رفت و آمد و نشست و برخاست كنند, اگر چه نامحرم, برادر شوهر يا شوهر خواهر يا پسر عمه و يا پسر خاله آنان باشد.

پى نوشت ها:
1ـ به نقل از: صدر بلاغى, عدالت و قضا در اسلام, ص 110.
2ـ امام خمينى, عروة الوثقى, شرايط لباس مصلى; سيد مسعود معصومى, احكام روابط زن و مرد, ص 81.
3ـ توضيح المسائل امام خمينى, مسئله 835 ; توضيح المسائل اراكى, مسئله 829.
4ـ توضيح المسائل امام خمينى, مسئله 832; توضيح المسائل گلپايگانى, مسئله 84.
5ـ سيد مسعود معصومى, همان, ص 125.
6ـ همان, ص 91.
7ـ همان, ص 93.
8ـ همان, ص 71.
9ـ همان, ص 93.
10ـ همان, ص 95.
11ـ همان, ص 97.