پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

روايات تفسيري صادر شده از معصومان عليهم‌السلام به‌عنوان نخستين و برترين مفسران وحي الهي، همواره كانون توجه مفسران و قرآن‌پژوهان بوده است. تحليل و گونه‌شناسي اين روايات از مهم‌ترين راهكارها براي فهم دقيق‌تر معارف قرآني به شمار مي‌رود. پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي ـ تحليلي و با هدف گونه‌شناسي روايات تفسيري سوره مباركه روم، بر اساس كتاب «تفسير اهل‌بيت عليهم‌السلام» سامان يافته است. مبناي اصلي اين گونه‌شناسي، نوع دلالت روايات بر آيات قرآن است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه روايات تفسيري اين سوره در دو بخش كلي «بيانگر مفهوم» و «بيانگر مصداق» قابل دسته‌بندي‌اند. روايات بيانگر مفهوم در دو سطح «ظاهري» و «باطني» قرار دارند؛ سطح ظاهري شامل شرح واژگان، تبيين جمله و بيان وجوه‌القرآن است و سطح باطني در قالب بيان رموز قرآن، مدلول التزامي و تنقيح مناط يا اخذ به ملاك دسته‌بندي مي‌شود. همچنين روايات بيانگر مصداق، علاوه بر شأن نزول يا مصداق اوليه، به مصاديق ديگر همچون كامل‌ترين مصداق (مصداق أتم)، مصداق معمولي و مصداق خفي اشاره دارند. بر اساس اين بررسي، روشن شد كه روايات تفسيري سوره روم در دو سطح مفهومي و مصداقي، هم در تبيين واژگان و معاني اعتقادي، اخلاقي و هدايتي آيات نقش‌آفرين هستند و هم در معرفي مصاديق تاريخي، اجتماعي و اعتقادي، كاركردهاي عيني آيات را آشكار مي‌سازند. در نتيجه، گونه‌شناسي اين روايات نشان داد كه روايات تفسيري نه‌تنها در فهم دقيق‌تر مفاهيم قرآن نقش بسزايي دارند، بلكه در پيوند ميان آموزه‌هاي وحياني و زندگي انسان نيز جايگاهي كليدي ايفا مي‌كنند.