پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده‌اي از ترجمه و تفسير آيات ۶ تا ۳۰ سوره بقره از تفسير «مواهب الرحمان» اثر سيد عبدالاعلي سبزواري را ارائه مي‌كنم. اين تفسير از جمله تفاسير اجتهادي شيعه است كه به بررسي ابعاد ادبي، روايي، فقهي، كلامي و عرفاني آيات مي‌پردازد. آيات ۶–۷ (صفات منافقان) سبزواري با استناد به مباحث ادبي و دلالي، تأكيد مي‌كند كه مهر نهادن خدا بر دل منافقان نتيجه طبيعي انتخاب آنان براي گمراهي است، نه تحميل بي‌عدالتي از سوي خدا. اين مهر، به معناي محروميت از هدايت اصرار بر كفر است. آيات ۸–۲۰ (ويژگي‌هاي منافقان و رفتارهاي آنان)؛ سبزواري در «بحوث المقام» به تحليل رواني و اجتماعي نفاق پرداخته است. از نظر او، بيماري دل آنان ناشي از ترديد و عدم صداقت است. همچنين، تشبيه منافقان به كسي كه در شب راه مي‌رود و به صاعقه برمي‌خورد، نشان‌دهنده سردرگمي و عذاب اخروي آنان است. آيات ۲۱–۲۲ (دعوت به توحيد و نعمت‌هاي الهي)؛ سبزواري با استفاده از مباحث كلامي و علمي، بر هدفمندي خلقت و لزوم شكرگزاري تأكيد مي‌كند. او رابطه بين عبادت و تقوا را تحليل كرده و مي‌گويد عبادت، زمينه‌ساز تقواي قلبي و عملي است. آيات ۲۳–۲۴ (تحدي و تحدير به قرآن)؛ سبزواري با بررسي ادبي و بلاغي، اعجاز قرآن را در فصاحت، محتوا و هدايت‌گري آن مي‌داند و تأكيد مي‌كند كه عجز بشر از آوردن مانند قرآن، دليل بر الهي بودن آن است. همچنين، اشاره به آتش دوزخ، تهديدي براي منكران است. آيات ۲۵–۲۹ (بشارت به مؤمنان و آفرينش جهان)؛ سبزواري به جنبه‌هاي عرفاني و اخلاقي بهشت پرداخته و اشاره مي‌كند كه نعمت‌هاي بهشتي هم جنبه مادي و هم روحاني دارد. او در ادامه به آيات آفرينش آسمان و زمين مي‌پردازد و بر قدرت و حكمت خدا در تدبير جهان تأكيد مي‌كند. آيه ۳۰ (آفرينش آدم و جانشيني او در زمين)؛ سبزواري در اين بخش، به بحث‌هاي عميق كلامي و فلسفي مي‌پردازد. او اشاره مي‌كند كه اعتراض فرشتگان ناشي از جهل آنان به حكمت الهي بود، نه مخالفت با خدا. همچنين، به مسئله «خلافت انسان» پرداخته و تأكيد مي‌كند