پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اصل معاد يكي از اصول مهم و پذيرفته‌شده دين اسلام است كه همه مسلمانان به آن باور دارند، اما درباره چگونگي و ماهيت آن اختلاف نظر وجود دارد. برخي معتقدند معاد به معناي بازگشت انسان با همان بدن مادي و فيزيكي‌اش است كه در آن لذت‌ها و عذاب‌ها را تجربه مي‌كند. گروهي ديگر باور دارند معاد تنها مربوط به روح است و بدن مادي نقشي ندارد. همچنين، ديدگاه‌هايي مانند نظر شيخ مفيد و شيخ طوسي مطرح است كه معتقدند روح در بدن لطيفي به نام «بدن مثالي» قرار مي‌گيرد كه از زمان و مكان مستقل است و معاد جسماني-روحاني را مطرح مي‌كنند. محمدرضا حكيمي، متفكر مكتب تفكيك، با تأكيد بر فهم دقيق و تعقلي قرآن، معاد جسماني با بدن عنصري را مي‌پذيرد و اين ديدگاه را در كنار آراي علامه طباطبايي قرار مي‌دهد. مكتب تفكيك معتقد است روش قرآن، فلسفه و عرفان متفاوت است و نبايد نتايج آن‌ها را با هم خلط كرد. اين پژوهش با بررسي تطبيقي ديدگاه‌هاي حكيمي و علامه طباطبايي نشان مي‌دهد كه هر دو بر معاد جسماني اتفاق نظر دارند، اما در تعريف «بدن عنصري» اختلافاتي دارند؛ استاد حكيمي معتقد است روح به همان بدن مادي بازمي‌گردد، اما علامه طباطبايي اين بدن را مفهومي پيچيده‌تر و متفاوت مي‌داند كه كاملاً با بدن مادي دنيوي مطابقت ندارد. در نهايت، اين تحقيق نتيجه مي‌گيرد كه با استفاده از روش‌شناسي تفكيكي و تمركز بر تعقل و نصوص قرآني، مي‌توان درك بهتري از معاد جسماني داشت و اختلافات موجود را به صورت علمي و منسجم توضيح داد.