پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

پژوهش حاضر با هدف طراحي الگوي قرآني تعامل خردورزانه همسران بر اساس تفسير الميزان انجام شده است. در گام نخست، با تحليل جامع آيات قرآن كريم، بيش از ۳۰۰ آيه مرتبط با موضوع شناسايي شد كه پس از پالايش محتوايي، ۱۰۰ آيه به‌عنوان مستندات نهايي برگزيده شد. داده‌ها با بهره‌گيري از روش تحليل محتواي كيفي به شيوه سيه و شانون و در چهار مرحله كدگذاري باز، متمركز، محوري و انتخابي مورد بررسي قرار گرفت. نمونه‌گيري هدفمند و اصل اشباع نظري، به استخراج ۵۶۰ كد باز اوليه، ۳۰۸ كد متمركز، ۱۰۰ كد محوري و در نهايت ۱۴ مؤلفه اصلي انجاميد كه در سه سطح هسته‌اي، زمينه‌اي و تعديل‌گر طبقه‌بندي شدند. مؤلفه‌هاي هسته‌اي شامل پيوند عاطفي، تنظيم منصفانه نقش‌ها، تصميم‌گيري مشاركتي، بازنگري فراشناختي، مديريت تعارض و تعهد مسئولانه است. عوامل زمينه‌اي دربرگيرنده‌ي خودتنظيمي، خويش‌-آگاهي رابطه‌اي، امنيت اقتصادي و تدبير آينده‌نگر و عوامل تعديل‌گر شامل اعتماد الهي، تاب‌آوري، بخشش و رضايت دروني است. اين مجموعه، مبناي طراحي الگوي تعامل خردورزانه را فراهم ساخت. الگوي نهايي، افزون بر مؤلفه‌هاي فوق، دو بخش محوري ديگر را نيز شامل مي‌شود: نخست، شرايط علّي تحقق الگو نظير آمادگي شناختي‌- ‌رواني براي تعامل خردورزانه، آموزش مهارت‌هاي پيش از ازدواج، حمايت نهادي از الگو، نگرش ديني، توانمندسازي تخصصي مشاوران خانواده و الگوي فرهنگي حاكم بر روابط جنسيتي؛ و دوم، پيامدهاي اجراي الگو كه شامل دستيابي به تعالي معنوي خانواده، استقرار عدالت رابطه‌اي، تحقق همگرايي عاطفي‌-اخلاقي، تقويت تاب‌آوري مبتني بر توكل الهي و استحكام پيوند پايدار زناشويي مي‌شود. براي اعتبارسنجي الگوي استخراج‌شده، مؤلفه‌ها توسط نُه تن از متخصصان علوم قرآني و روان‌شناسي ارزيابي و با استفاده از شاخص روايي محتوايي (CVI) و نسبت روايي محتوايي (CVR) تحليل شد. نتايج حاكي از روايي مطلوب مؤلفه‌ها با مقادير (CVI≥ 0.78 و CVR≥ 0.56) براي نُه ارزياب بود. الگوي نهايي اين پژوهش، چارچوبي مفهومي براي تبيين پويايي روابط زناشويي در بستر فرهنگ قرآني ارائه مي‌دهد كه قابليت توسعه به ابزارهاي سنجش، مداخلات روان‌شناختي و برنامه‌هاي آموزشي را داشته و مي‌تواند مبنايي براي مطالعات آتي در حوزه آموزش و مشاوره خانواده قرار گيرد.