پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

سوره مباركه عاديات، از جمله سوره‌هاي كوتاه اما پرمضمون قرآن كريم است كه با سوگندي كوبنده و تصاوير زنده و پُرحركت از ميدان نبرد آغاز مي‌شود و سپس به نكوهش ناسپاسي انسان، علاقه افراطي او به مال، و غفلت از آخرت مي‌پردازد. با وجود ايجاز ظاهري اين سوره، اختلاف‌نظرهايي در ميان مفسران شيعه و اهل سنت نسبت به شأن نزول، ترتيب نزول، واژگان كليدي، ساختار ادبي و ... مشاهده مي‌شود. اين تفاوت‌ها ناشي از عوامل گوناگوني چون تفاوت در مباني كلامي، رويكردهاي تفسيري، منابع روايي مورد استفاده است. اهميت اين پژوهش از آن‌روست كه با تحليل تطبيقي ديدگاه‌هاي تفسيري دو جريان اصلي اسلامي(شيعه و اهل سنت) درباره سوره عاديات، مي‌توان به درك دقيق‌تر از چگونگي تبيين معناي قرآن در ميان مذاهب اسلامي رسيد. يافته‌هاي پژوهش با روش توصيفي – تحليلي و به شيوه تطبيقي با تمركز بر دو سطح برون‌متني و درون‌متني نشان مي‌دهد كه علي‌رغم وجود اشتراكات قابل توجه در پيام‌هاي كلي سوره همچون هشدار نسبت به دنياگرايي، بيان خصلت‌هاي منفي بشر، و يادآوري قيامت در تعيين مصداق واژگان آغازين(عاديات، ضبح، موريات، مغيرات و...)، و تفسير نحوه ارتباط آيات با يكديگر، اختلافاتي ميان مفسران شيعه و اهل سنت وجود دارد. مفسران اهل تسنن به مكي بودن سوره تأكيد دارند و در مقابل، مفسران شيعه با استناد به دلايل مختلف، اين ديدگاه را رد كرده و به تحليل‌هاي ادبي و كلامي خود مي‌پردازند با وجود تفاوت‌هايي در تعيين شأن نزول و مصداق واژگان، اهداف و غايات سوره ميان مفسران فريقين تقريباً هشدار، بيداري، دعوت به بازگشت و تأكيد بر معاد مشابه، تفاوت‌ها بيشتر ناظر به سطح ظاهر متن و تأويل‌هاي روايي يا ادبي بوده‌اند، نه تضاد در هدف‌گذاري و پيام نهايي سوره.