پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بدون شك تحليل جايگاه منافقان در قرآن كريم و مفسران معاصر با تأكيد بر تفسيرهاي الميزان و في ظلال القرآن اهميت يافته بود اما متأسفانه امروزه بررسي تطبيقي آموزه‌ها و ويژگي‌هاي فردي و اجتماعي آنان در تفاسير يادشده به‌طور منسجم صورت نمي‌گرفت، از اين رو پرسش اصلي تحقيق مبني بر اين بود كه وجوه اشتراك و تمايز ساختاري و محتوايي تفسيرهاي مذكور درباره مفهوم نفاق، خصايص منافقان و ابعاد توطئه‌ها و تأثيرات آن‌ها چگونه تعيين مي‌شد. هدف پژوهش تبيين دقيق مفاهيم، خصايص و عملكرد منافقان و ارائه چارچوب نظري براي مقابله با تهديدات دروني جامعه اسلامي بود. روش تحقيق پردازش اطلاعات به شيوۀ توصيفي–تحليلي با ابزار كتابخانه‌اي، فيش‌برداري و مستندسازي بود و در نهايت با روش تطبيقي، وجوه اشتراك و تمايز ساختاري و محتوايي اين دو اثر تحليل گرديده است. يافته‌ها نشان داد منافقان نه‌تنها به‌عنوان دشمنان بيروني بلكه به‌عنوان تهديد داخلي معرفي شده بودند كه ويژگي‌هايي نظير دروغ‌گويي، رياكاري، فريبكاري، زيركي و ايجاد تفرقه ميان مسلمانان را دارا بودند و اختلاف‌نظرهاي قابل‌توجهي درباره تقدم عوامل رواني، اجتماعي و سياسي در رفتار ايشان ميان مفسران شيعه و سني مشاهده مي‌شد. نتايج يافته‌ها حاكي است كه درك دقيق اين ويژگي‌ها و تفاوت‌هاي تفسيري مي‌تواند در تدوين راهبردهاي مؤثر مقابله با فتنه نفاق و تقويت انسجام دروني جامعه اسلامي مؤثر باشد.