پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

دين اسلام به‌عنوان ديني جامع و فرازماني، همواره در تلاش بوده تا به نيازهاي متغير جامعه بشري در دوره‌هاي مختلف پاسخ دهد، اما اين تعامل ميان جاودانگي اصول دين و پويايي فهم بشري از آن، به يكي از مسائل كليدي در انديشه اسلامي بدل شده است. يكي از ابعاد مهم اين پژوهش، تبيين مفهوم ثبات دين است كه به پايايي و تغييرناپذيري اصول بنيادين شريعت اشاره دارد. از سوي ديگر، مفهوم تحول در فهم دين، فرآيند پويايي تفاسير ديني و اجتهاد در مواجهه با نيازهاي نوظهور جوامع بشري را بيان مي‌كند. اين تحقيق با روش توصيفي-تحليلي انجام شده است و مي‌كوشد تا تبييني منطقي از رابطه ميان جاودانگي دين و پويايي فهم از آن ارائه دهد. امام خميني (رحمه الله) بر اساس نظريه اجتهاد پويا به اين نكته تأكيد دارد كه اصول دين ثابت‌اند، اما فهم از دين با توجه به اقتضائات زمان و مكان دچار تحول مي‌شود. آيت‌الله جوادي آملي با رويكرد فلسفي، تلاش كرده است تا نسبت ميان معارف ثابت ديني و برداشت‌هاي متغير انساني از دين را تبيين نمايد. از سوي ديگر، آيت‌الله مصباح يزدي با تأكيد بر محوريت نصوص ديني و تحليل عقلاني، بر اين باور است كه تحول فهم دين بايد مبتني بر چارچوبي اصولي و محدود به منابع قطعي شريعت باشد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه ديدگاه متكلمان اسلامي معاصر بر اساس مؤلفه‌هايي چون اجتهاد، تفسير و تأثير اقتضائات زماني و مكاني، تلاشي براي حفظ تعادل ميان ثبات و تحول در دين است. تحقق چنين تعادلي، نه‌تنها به گسترش كارآمدي دين در پاسخ به چالش‌هاي معاصر كمك مي‌كند، بلكه انسجام و اعتبار اصول دين را نيز حفظ مي‌نمايد.