پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

موضوع تبرّج در متون اسلامي به ‌ويژه در حيطه‌هاي اخلاقي و اجتماعي زنان، از جمله مباحثي است كه همواره مورد بحث و بررسي عميق علماي دين قرار داشته است. قرآن كريم در آيه 33 سوره احزاب به بيان موضوع تبرج و حكم آن پرداخته است. تعاريف ارائه شده از سوي مفسرين و فقيهان درباره تبرج مختلف، اما مشابه يكديگر است. اين تحقيق به بررسي تطبيقي آيه تبرّج با تأكيد بر تفسيرهاي معتبر "في ظلال" اثر سيد قطب و "نمونه" اثر آيت‌الله مكارم شيرازي مي‌پردازد و هدف از آن، شناسايي و تحليل ديدگاه‌هاي مختلف در مورد تبرّج و حجاب از منظر اين دو مفسر و ارائه يك درك جامع از مفاهيم، روش‌ها و پيامدهاي مرتبط با اين آيه در ساختار اجتماعي و فرهنگي جوامع اسلامي است. در ابتدا به تبيين مفهوم تبرّج و بررسي علل و پيامدهاي آن در عصر حاضر پرداخته شده و در ادامه، تفسيرهاي اين آيه در دو اثر يادشده به‌طور جدي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد. از جنبه‌هاي فقهي، اجتماعي و فرهنگي، مفسرين به ابعاد مختلف حجاب و تأثير آن بر زندگي اجتماعي زنان پرداخته و جنبه‌هاي مثبت و چالش‌هاي موجود در اين زمينه را مورد بررسي قرار داده‌اند. تحليل عناصر تبرج بيانگر آن است كه قلمرو تبرج زنان وسيع‌تر از اظهار زينت و تبرج در پوشش بوده و مظاهر ديگر مانند تبرج در رفتار, محتواي گفتار و... را شامل مي‌شود و هر نوع از جلوه‌گري اعم از نحوه پوشش، نحوه رفتار و محتواي گفتار از سوي زنان در انظار مردان نامحرم كه زمينه ساز ارتكاب گناه گردد، تبرج به شمار مي‌آيد. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه علي‌رغم وجود تفاوت‌هايي در رويكردهاي تفسير و تحليل، هر دو تفسير بر اهميت حفظ حرمت و عفت زنان تأكيد دارند و در پي ارائه الگويي مناسب براي تعاملات اجتماعي در جوامع اسلامي هستند. اين پژوهش مي‌تواند بهبود فهم و ادراك اصول حجاب و تبرّج را در زندگي روزمره مسلمانان تسهيل كرده و به محققان و دانشجويان در حوزه‌هاي فقه، تفسير و مطالعات اجتماعي كمك شاياني نمايد.