پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم كتاب هدايت تمام بشريت است و پاسخگوي مشكلات پيش‌روي بشريت در عصرهاي مختلف است كه نياز به تبيين دارد. بعد از خود قرآن كه بعضي از آيات بيان-كننده بعضي ديگر از آيات هستند، روايات معصومين(عليهم‌السلام) نيز تبيين كننده و شرح‌دهنده بعضي از مجملات قرآن است. روايات بيان شده از آنها در موضوعات مختلف از قبيل تفسير آيات، بيان احكام، شأن و سبب نزول و... بيان شده كه براي بهتر استفاده كردن از آنها بايد دسته‌بندي شوند. منظور از گونه‌شناسي، تقسيم روايات تفسيري از جهت مواردي چون تبيين و توضيح واژه و جمله، فضاي نزول، سبب و شان نزول، بيان مصداق، تبيين معناي باطني مي‌باشد. در اين پژوهش سعي شده است با ذكر گونه-هايي از روايات رسيده از معصومين (عليهم‌السلام) ذيل سوره‌هاي چهار قل (توحيد، فلق، ناس، كافرون ) و با مراجعه به كتب تفسيري و روايي و ارزيابي روايات موجود در آن ها با روش توصيفي _ تحليلي، گونه‌هاي روايات تفسيري اين سوره‌ها و آموزه‌هاي اعتقادي و اخلاقي آن‌ها بررسي گردد. بنابراين تحقيق حاضر با هدف بررسي روايت‌هاي تفسيري ذيل سوره‌هاي چهار قل طبق دسته‌بندي منتخب كه به سه رويكرد نقلي و تفسيري تحليلي و رويكرد تأويلي نظر دارد، هم گونه‌شناسي روايات تفسيري و هم بيان مضامين اعتقادي و اخلاقي وارده در اين سوره‌ها را مورد بررسي قرار دهد. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه روايات رسيده از معصومين از زواياي گوناگون به آيات نظر داشته و به بيان مراد آيه مي‌پردازند. گونه‌هايي كه رويكرد نقلي دارند به بيان معناي لغوي تبيين واژه و ترسيم فضاي نزول و سبب نزول و شأن نزول و اخبار گذشتگان و آيندگان پرداخته و روايات با رويكرد تفسيري و تحليلي به روايات تبييني و روايات تفسير ظاهر و روايات مخصص آيات عام و روايات مقيد آيات مطلق و روايات تمثيلي؛ و روايات با رويكرد تأويلي به بيان مصداق و روايات جري و تطبيق و روايات تأويلي (بيان معناي باطني) مي‌پردازد. در باب آموزه‌هاي اعتقادي سوره‌هاي توحيد و كافرون كه به توحيد ذاتي، افعالي، توصيفي و عبادي پرداخته‌اند و سوره‌‌هاي فلق و ناس مباحث اخلاقي كه جنبه‌ي سلبي دارند از جمله پرهيز از حسادت، پرهيز از وسوسه‌گري، پرهيز از و جادوگري و پرهيز از چشم زخم و پرهيز از شرارت را در بردارند.