پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

علم كلام همانند ساير علوم در طي دوره‌هاي مختلف سيري تكاملي داشته است و اين واقعيت با تأملي اندك در آثار بر جاي مانده از متكلمان و مقايسه هر يك از آن‌ها با دوره‌هاي پيشين و يا پسين اثبات مي‌شود تحول و دگرگوني در مسائل كلامي نتيجه عوامل اثرگذار دروني و بيروني مي‌باشد در اين مقاله مي‌كوشيم تا با استفاده از روش تحليلي و توصيفي به بررسي تطور ديدگاه متكلمين ‌شيعه درباره علم امام بپردازيم با‌توجه به اهميت جايگاه متن در دين اسلام به خصوص در مذهب شيعه بررسي علم امام از ديدگاه متكلمين مي‌باشد متكلمين در طول دوره‌هاي مختلف داراي رويكردهاي متفاوت مي‌باشند كه با توجه به رويكردهاي آن‌ها ديدگاه‌هاي متفاوتي نسبت به مسائل كلامي دارند از جمله مسائل كلامي كه متكلمان شيعه به آن توجه دارند مسئله امامت، شرايط و صفات امام مي‌باشد. لذا دربررسي ديدگاه‌هاي متكلمان با رويكردهاي متفاوت سعي بر آن داريم كه تطور ديدگاه متكلمين را درباره علم امام بيان كنيم مسئله علم امام از جمله مسائلي است كه از زمان پيامبر تاكنون مورد توجه قرار گرفته است و هر يك از متكلمين با رويكردهاي كلامي خود به آن پرداخته است بر اساس آن‌چه در اين مقاله آمده است به اين نتيجه مي‌رسيم كه علم امام از مسائلي است كه در طي دوران‌هاي مختلف و رويكردهاي متفاوت متكلمين اختلاف چنداني در آن وجود ندارد همه متكلمين شيعه در اعلم بودن امام اتفاق‌نظر دارند و اختلافات جزئي تنها در مسائل مربوط به علم امام از جمله گستره علم امام و منابع علم امام و مصاديق علم غيب مي‌باشد و آن‌چه به ظاهر اختلاف بين متكلمان است روش استنباط آن‌ها مي‌باشد. اما نحوه برداشت و مصداق آن‌ها از علم امام متفاوت مي‌باشد كه آن‌هم بستگي به نوع رويكرد آن‌ها به مسائل كلامي دارد در دوره‌هاي مختلف متكلمان باتوجه به شرايط زمان و اختلاف در رويكرد‌هاي آن‌ها نظرات متفاوتي نسبت به اين مسئله داشته‌اند محدثان با رويكرد حديثي و تكيه بر آيات و روايات به اثبات علم امام و مسائل مربوط به آن مي‌پردازند و عقل-گرايان با رويكرد عقلي و تأويل‌گرايي خود برداشت متفاوتي از علم امام دارند عقل‌گرايان فلسفي با استفاده از قواعد و مباني فلسفي به اثبات آموزه‌هاي ديني و دفاع از آن‌ها در مقابل شبهات پرداخته و با رويكرد فلسفي به مسائل علم امام پرداخته‌اند. با توجه به مطالب ذكر شده در اين مقاله مشخص مي‌شود كه بين متكلمين شيعه درباره علم امام اختلاف اساسي وجود ندارد .