پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده هوش معنوي مفهومي نسبتاً جديد و گسترش‌يافته‌ است كه به‌طور عمده در حوزه‌هاي روان‌شناسي، فلسفه و علوم اجتماعي موردبحث قرار مي‌گيرد. اين مفهوم به ارتباط با ديدگاه‌ها و تئوري‌هايي ميان روان‌شناسان، فيلسوفان و پژوهشگران به وجود آمده است. هوش معنوي به‌عنوان توانايي درك و پيگيري معنا، هدف و ارزش‌هاي عميق در زندگي شناخته مي‌شود. اين نوع از هوش به‌جاي تمركز بر توانايي‌هاي شناختي مانند منطق و حل مسائل، تلاش براي پيدا كردن معنا و ارتباط با بُعدهاي معنوي و روحاني در زندگي تمركز دارد؛ به‌عبارت‌ديگر، هوش معنوي به ارتباط با سؤالات عميق مانند معناي زندگي، ارتباط با ديگران، ارزش‌هاي شخصي و امور معنوي مي‌پردازد. متون ديني به‌خصوص ادعيه داراي ظرفيت بسياري براي تقويت و بهره‌گيري از هوش معنوي در مسائل مهم زندگي است. صحيفه سجاديه مجموعه‌اي از دعاها و مناجات حضرت امام سجاد (ع) است كه در قالب دعا، مؤلفه‌ها و روش‌هايي براي هوش معنوي بيان نموده است. نظر به اهميت اين مسئله در اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي اين مؤلفه‌ها تبيين شد. چنين به دست آمد كه ادعيه صحيفه سجاديه در سه سطح: ارتباط با خداوند (درك حضور امر قدسي، ذكر صلوات، دعا، خداباوري، استعانت از خدا، ايمان به خدا، ياد كردن نعمت‌ها و شكر آن، توكل به خدا و اميد به خدا)، ارتباط با ديگران (معاشرت نيكو، محبت و مهرباني و بخشش و آمرزش) و ارتباط انسان با خود (معنايابي و هدف زندگي و صبر و شكيبايي)، مؤلفه‌هايي قابل تطبيق باهوش معنوي موجود است. هم‌چنين با دو شيوه ايجابي (خودآگاهي، تفكر و تعقل، عبادت و رفتار سازگارانه به مردم) و سلبي (پرهيز از حسادت و پرهيز از خشم) مي‌توان به تقويت و رشد هوش معنوي كمك كرد. با توجه به مفاهيم و آموزه‌هاي صحيفه سجاديه، افراد مي‌توانند راه‌هايي را براي تقويت و رشد هوش معنوي پيگيري كنند كه به توسعه ارتباط عميق‌تر با دين، خداوند، خود و ديگران كمك مي‌كند.