پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از حقوق مطرح در بين خانواده ها ، در جوامع اسلامي، مسأله حق حبس است كه از دير باز مورد بحث در مجامع فقهي وحقوقي وقانونگذاري بوده است.اصطلاح «حق حبس» از اصطلاحات مربوط به دو قرن اخير است كه اكثر فقهاي اماميه و اهل سنت آن را به رسميت شناخته ودر كتب فقهي به آن اشاره كرده‌اند.دراين پژوهش به شرايط وآثار حق حبس زوجه در مذاهب خمسه، به روش تطبيقيومقايسه اي بين مذاهب پرداخته شد. هدف اين پژوهش تبيين شرايط اعمال حق حبس زوجه و آثار اين حق از منظر هر يك از فقهاء و علماي مذاهب خمسه و ادله آنان وبه دست آوردن نقاط اشتراك و اختلاف مذاهب در اين مساله مي‌باشد.اين پژوهش با استفاده از منابع فقهي مذاهب خمسه، شرائط و آثار اين حق را از ديدگاه فقهاي مذاهب خمسه بررسي كرده است. اصل حق حبس زوجه مورد قبول مشهور فقهاي مذاهب خمسه بوده ومهمترين دليل بر اثبات اين حق، بنا وسيره عقلاست.براي اين حق در مذاهب خمسه شرايطي وجود دارد كه در جزئيات اين شرايط باهم اختلاف دارند وآن شرايط عبارتند از:وجود مهريه، حالّ بودن مهريه، عدم تسليم مهريه و عدم تمكين زوجه(به اختيار خود).طبق نظر اكثريت علماي مذاهب خمسه، اگر در عقد نكاح مهريه تعيين نشده باشد ويا همه ي مهر به صورت معجل باشد،زوجه حق حبس ندارد.اگر زوج مهر را تسليم زوجه نمايد، زوجه هيچ مانع شرعي براي امتناع ندارد واگر هم به اختيار خود تمكين كند،حق حبس او ساقط مي شود. ازآثار فقهي حق حبس،به آثاري چون:پرداخت مهريه توسط زوج،عدم وجوب تمكين زوجه در صورت عدم پرداخت مهريه توسط زوج و عدم اسقاط حق نفقه در صورت اعمال حق حبس توسط زوجه مي توان اشاره كرد، كه در اين پژوهش آثار فقهي مورد اتفاق يااختلاف مذاهب مورد بررسي قرار گرفت.بنابر قول مشهور فقهاءمذاهب،زوج ملزم به پرداخت مهريه حالّ بوده و در صورت عدم پرداخت آن توسط زوج، تمكين زوجه واجب نيست و او مي‌تواند از تمكين امتناع ورزد و با اعمال اين حق، نفقه او ساقط نمي‌شود چراكه اين امتناع وي از موارد نشوز محسوب نمي‌شود.