پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

سه مقوله در باب شناخت يعني منابع؛ ابزارها (راهها) و محدوديت ها و موانع آنها مطرح است. حواس پنج گانه و قلب (عقل)به عنوان ابزارهاي شناخت در قرآن صراحتا ذكر شده است . كلام وحي از طريق توجه دادن به حقايق ظاهري عالَم ، بشر را به حقايق باطني (جهان آخرت)سوق داده است. در آيات متعدد به خلقت آسمانها و زمين و آنچه بين آنهاست اشاره نموده و بشر را به تعقل و تفكر در آنها واداشته است تا دريابند كه اين نظام خلقت نمي تواند بيهوده ايجاد شده باشد. لازمۀ رسيدن به حيات آخرت را شناخت حقيقت دنيا به عنوان پست ترين عالم و وسيله اي براي رسيدن به حيات آخرت كه حيات حقيقي انسان است ، دانسته است. از طرفي به موانع توجه به آخرت پرداخته و آدمي را از آنها برحذر داشته و اولين قدم براي رسيدن به اين حقيقت را خشوع در برابر حق و رهايي از سيطرۀ حيات دنيا تبيين مي كند. بديهي است كه شناخت اين حقايق به كمك ابزار حس و عقل صورت مي گيرد و كاركرد صحيح آنها تضمين كنندۀ شناخت درست است. تصورات حسي از عالم خارج زمينه ساز تصديق قلب )عقل( است و قوۀ خيال در ايجاد ارتباط ميان محسوسات و معقولات نقش اساسي دارد. كنترل قوۀ خيال نقش مهمي را در جهت رسيدن حقايق به قلب آدمي بازي مي كند؛ زيرا اين قوه از يك سو واردات حسي را به صورت جزئي و از سوي ديگر معاني را از عالم مجردات را به صورت كلي نقش بندي مي كند و نفس را مستعد ادراك رابطۀ ميان اين تصورات و ايجاد تصديق و كشف حقايق عالم مي كند. البته علم بشر به معقولات و حقايق فوق ماده به دليل از دور نائل شدن به حقايق عيني فوق ماده، به صورت مفهوم كلي و مبهم جلوه مي كند؛ در حالي كه اگر فاصله از ميان مي رفت آنها به صورت يك حقيقت نوري و مجرد، با مظاهر متعدد نمايان مي شد. ايمان و عمل صالح دو بال هدايت بشر يه سوي حقايق نوري مورد توجه خاص قرآن است؛ به همين دليل براي رفع موانع و محدوديتهاي شناخت، مصاديق اعمال صالح و تأثير آن در آماده سازي دل براي دريافت حقايق، در قرآن و روايات مورد بررسي قرار گرفته است