پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نوحه‌ي اربعيني از نوظهورترين مضامين نوحه‌ و مراثي اهل‌بيتي و برخاسته از سنت پياده‌روي اربعين است. به گفته برخي پژوهشگران، راهپيمايي در ايام اربعين از زمان حضور ائمه عليهم السلام در بين شيعيان رايج بوده‌است و امروزه بزرگ‌ترين گردهمايي شيعي‌ست. اين پياده‌روي از مسيرهاي منتهي به كربلا به منظور زيارت و اجتماع در چهلمين روز شهادت مظلومانه‌ي امام حسين عليه‌السلام انجام مي‌شود. با توسعه‌ي روزافزون سنت پياده روي اربعين و تسهيل شرايط حضور علاقمندان سيدالشهدا عليه‌السلام ، ضرورت پرداختن به اين آيين شيعي در نوحه ها و مرثيه‌ها نيز احساس شد و در شعر هيئت و نوحه به ويژه در ايران و عراق، پرونده‌ي جديدي به نام نوحه‌هاي اربعيني گشوده شد. نوحه‌هاي اربعيني عواطف و احساسات شاعر در خصوص اين آيين مذهبي و بيان و تشريح ابعاد گسترده و گوناگون آن را برعهده دارند و به منظور انگيزه‌بخشي و تهييج زائران و همچنين بيان فضائل زيارت اباعبدالله الحسين عليه‌السلام در ايام اربعين سروده مي‌شوند. در اين پژوهش نوحه‌هاي اربعيني شاخص فارسي و عربي از منظر ساختار و محتوا به روش توصيفي_تحليلي مورد بررسي تطبيقي قرارگرفته‌اند. در بررسي ساختار نوحه‌ها روشن شد كه، به‌طور كلي نوحه‌هاي اربعيني عربي بيشتر از نوحه‌هاي اربعيني فارسي از اساليب علم معاني و صورخيال و محسنات لفظي و معنوي در سروده‌هاي خود بهره برده‌اند. و در بررسي محتواي نوحه‌ها، پيشتازي نوحه‌هاي اربعيني عربي در تنوع زاويه‌ديد و خطاب‌هاي گوناگون، بهره‌گيري از مضامين متنوع و اشاره‌ به شخصيت‌هاي حاضر در كربلا به دست آمد. درمقابل درنوحه‌هاي فارسي بيش از نوحه‌هاي عربي به ابعاد حماسي قيام سيدالشهدا عليه‌السلام و شخصيت‌هاي غير حاضر در كربلا و اصحاب پرداخته شده است.