پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بلوغ را به معاني وصول به چيزي، رسيدن به مراد، رسيدن يا نزديك شدن به پايان مقصد (مكان، زمان يا امري ديگر)، كامل شدن و پختن ميوه و رسيدن كودك به سنّ رشد دانسته‌اند. بلوغ آغاز مرحله‌اي طبيعي در زندگي كودك، شمرده شده است كه در آن، با پيدايي و شكوفايي غريزه جنسي و پديد آمدن برخي دگرگوني‌هاي جسمي و رواني و رشد عقلي و ادراكي، به مرتبۀ مردان و زنان نايل مي‌شود. بلوغ را در فقه به معناي رسيدن به سن يا مرحله‌اي دانسته‌اند كه احكام ديني، واجبات و حرام‌ها شامل حال انسان مي‌شود. اهميت بلوغ در فقه و حقوق اسلامي بدان جهت است كه نقطۀ آغاز شمول تكاليف و بسياري از حقوق و احكام شرعي نسبت به هر فرد مسلمان شمرده مي‌شود، و ازينرو سن بلوغ را سن تكليف نيز مي‌نامند. رشد در لغت به معني راه‌يابي، راه يافتن به مقصد، رسيدن به واقع و از گمراهي به راه آمدن مي‌باشد. هم‌چنين ثبات و استقامت نيز از معاني رشد شمرده شده است. راشد و رشيد، اسم فاعل و وصف از آن است كه دلالت بر استواري و پا برجا بودن، مي‌كند. كلمه‌ي مرشد نيز از همين ماده گرفته شده است كه به معني راهنما و نشان دهنده‌ راه مي‌باشد. اما در اصطلاح فقهي و حقوقي رشد عبارت از آن است كه شخص به درجه‌اي از بلوغ جسمي و رشد فكري برسد كه بتواند مصالح و مفاسد خود را تشخيص دهد. يا به تعبير فقهي، رشد «يك ملكه‌ي نفساني است كه به موجب آن شخص قادر به اصلاح و محافظت از مال خويش است و از تضييع و صرف غيرعقلائي آن جلوگيري مي‌كند». بنا به ديدگاه صاحب جواهر، پدر و جد، ولايتي بر باكره ي رشيده ندارند، و خودش مستقلاً ميتواند اقدام به ازدواج كند. بنابراين اگر پدر يا جدّ پدري بخواهند او را به عقد كسي درآورند بايد از او اجازه بگيرند. تشريك در ولايت يعني لزوم اذن ولي و دختر در عقد نكاح، به اين معني كه صحت ازدواج مشروط به رضايت هر دو ميباشد. بسياري از فقها و مراجع معاصر نيز غالباً اين نظريه را به صورت احتياط مطرح كرده اند، مثل امام خميني(ره) ، هرچند بزرگان ديگري هم با اندكي اختلاف اين نظر را قائل شده اند.