پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

درشرع مقدس اسلام بسياري از احكام بر عناويني مترتب شده‌اند كه ظرف تحقق آنها، ايّام مشخص ماه قمري است. ماه قمري در اصطلاح منجّمان و عرف چندين اطلاق و معنا دارد، امّا شارع مقدّس، ماه قمري هلالي- را كه به فاصله‌ي زماني بين دو رؤيت هلال اطلاق مي‌شود، مورد تأييد قرار داده است، و امكان دارد گاهي 29 روزه و گاهي 30 روزه واقع شود. در اين كه ملاك در شروع ماه قمري چيست؛ چندين ديدگاه وجود دارد: 1- خروج از محاق و تحت الشعاع، هرچند هلال با چشم عادي يا مسلّح هم ديده نشود. 2- خروج از محاق و تحت الشعاع، هنگامي كه هلال با چشم عادي يا مسلّح ديده شود يا امكان رؤيت با چشم عادي يا مسلّح باشد. 3- خروج از محاق وتحت الشعاع، هنگامي كه هلال با چشم عادي ديده شود يا امكان رؤيت با چشم عادي باشد و رؤيت يا امكان رؤيت با چشم مسلّح كفايت نمي‌كند. در روايات متواتر زيادي رؤيت هلال نشانه‌ي شروع ماه قرار داده شده است، لذا ديدگاه اول مردود است. ديدگاه دوم با اختراع دوربين و تلسكوپ و استفاده از اين ابزار در امر رؤيت هلال حادث گرديده است و عمري بيش از چند دهه ندارد لذا اين امر از مسائل جديد محسوب مي‌شود، و عمده دليل اين ديدگاه، تمسك به اطلاق رؤيت در روايات است، امّا رؤيت‌پذيري هلال با چشم مسلّح و چشم عادي داراي نتايج متغاير است و امكان دارد هلال با چشم مسلّح قابل رؤيت باشد ولي با چشم عادي قابل رؤيت نباشد، لذا هر دو نوع رؤيت نمي‌تواند موضوع حكم باشد چون شارع دو چيزي كه اثرشان مختلف است، ملاك براي احراز موضوع قرار نمي‌دهد و الّا بايد در يك افق دو روز را اوّل ماه بدانيم. از طرفي رؤيت‌پذيري با چشم مسلّح نمي‌تواند تنها موضوع حكم باشد، پس چاره‌اي نيست جز اين كه بگوييم رؤيت‌پذيري هلال با چشم عادي موضوع حكم است؛ چون اين نوع رؤيت در زمان صدور، مورد تأييد قرار گرفته است. ادلّه و شواهد ديگري نيز اين ديدگاه را تأييد مي‌كنند ودر مقابل، ادلّه و شواهدي كه قائلين به اعتبار چشم مسلّح براي تأييد نظرشان آوردند، دچاراشكال مي‌باشد.