پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مسئله توكل از دير باز مورد توجه پژوهشگران به ويژه علماي علم اخلاق بوده است‌ .توكل از آن جا كه ارتباط مخلوق با خالق است در دسته‌ي اخلاق بندگي قرار مي‌گيرد. انسان حق‌جو در سايه‌ي توكل به خداوند، هنگامي كه تصميمي به خاطر خداوند ‌بگيرد، در آن تصميم قاطعيت خواهد داشت. در قرآن كريم و سيره ائمه(عليهم‌السلام) آيات و روايات فراواني وجود دارد كه توكل‌كنندگان را تمجيد و ستايش نموده و مؤمنان را به كسب صفت توكل، تشويق و ترغيب مي‌نمايد. بنابراين، آشنايي با آثار اخلاقي توكل براي تحقق اين صفت، ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. نوشتار حاضر، با رويكرد كاربردي و با روش توصيفي- تحليلي به بررسي آثار اخلاقي توكل در بُعد فردي و اجتماعي از منظر آيات و روايات پرداخته است‌. جامعه اين پژوهش، متني و شامل آيات و روايات معصومين(عليهم‌السلام) در مورد توكل و آثار مبتني بر توكل در بُعد فردي و اجتماعي است. در اين راستا، مفهوم واژه‌هاي توكل و اخلاق و برخي روابط كلامي بين اين دو واژه و واژگان هم رديف بررسي شد. در ادامه و بر مبناي تعاريف آورده شده، آثار اخلاقي توكل در بُعد فردي و اجتماعي بيان گرديد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه توكل داراي آثار اخلاقي در بُعد فردي زندگي انسان؛ از جمله اميدوار بودن به خدا، رضايت از قضاء، صبر، قدرت بر عفو، كسب آرامش و سكينه، تقويت اراده‌ي نيك و شجاعت مي‌باشد. توكل در بُعد اجتماعي زندگي انسان نيز داراي آثار اخلاقي همچون مشاوره، عزت، تلاش براي ترك گناه و مبارزه با جلوه‌هاي ناپسند اجتماعي، اصل عدل، تعاون و همكاري و همچنين تقويت اعتماد ميان مردم مي‌باشد. بنابراين، توكل به عنوان يك فضيلت اخلاقي داراي آثار مثبت در زندگي فردي و اجتماعي انسان ها است و توصيه‌ها و تاكيدات ديني از منظر آيات و روايات بر آن‌ها دلالت دارد.