پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: استقراء عبارت از: استدلالي است كه بر اساس ملاحظه تعداد حالات و افراد استوار باشد كه با توجه به ملاحظه تمامي يا برخي از افراد، منطقيون و به تبع آنان، اصوليون، آن را به استقراء تام و ناقص تقسيم نموده اند. استقراء تام از نظر آن ها مانند قياس منطقي معتبر است، ليكن استقراء ناقص، اعتبار منطقي ندارد. شهيد صدر تعريف جديدي در استقراء ارائه داده است: هر استدلالي كه از خاص به عام راه يابد، استدلال استقرايي است. استقراء تام از نظر صدر، به دليل اينكه از خاص به عام سير نمي كند، استدلال استنباطي است نه استقرايي. معضلي كه استقراء با آن دست به گريبان است، طَفْره و پرش از خاص به عام است كه هر دو نوع استقراي منطقي - تام و ناقص- گرفتار آن است. منطقيون تلاش نموده اند از طريق قياس خفي و اصل «الاتفاق لايكون دائميّاً او اكثريّاً» مشكل استقراي كامل را حل نمايند، ليكن معضل استقراء، را نمي توان از طريق ارجاع به چنين قضايايي حل نمود. شهيد صدر معتقد است، مبناي منطقي براي حل استقراء وجود ندارد؛ ذهن انسان، بسياري از معرفت هاي يقيني خود را از مجموعه اي از مقدماتي به دست مي آورد كه هيچ رابطهٔ منطق قياسي بين آن ها و مقدماتشان وجود ندارد. صدر، معضل استقرا را بر پايهٔ حساب احتمالات و مكتب توالد ذاتي معرفت حل نموده است؛ يعني وقتي ما براي رسيدن به نتيجهٔ صحيح، استقراء انجام مي دهيم هر چه جستجوي ما بيشتر و عام تر باشد احتمال اينكه نتيجه ¬اي بدست آمده، خطا باشد كمتر است، پس از ميزان معيني جستجو، اين احتمال خطا به اندازه¬اي كم مي شود كه عقلاء به آن اعتنايي نخواهند كرد. شهيد صدر معتقد است علاوه بر قياس منطقي، از استقراء نيز مي توان به عنوان يك روش معتبر براي رسيدن به نتايج اصولي استفاده كرد. صدر براي اولين بار از دليل استقراء در علم اصول بهره برده است، از جمله در اثبات حجيت تواتر، اجماع، سيره و شهرت به دليل استقراء تمسك نموده است. در اين پايان نامه، تأثيرات اين نظريه در مباحث فوق، به خوبي نشان داده شده است.