پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مخاصمات مسلحانه، و يا به تعبير سنتي آن، جنگ يكي از عناصر اصلي شكل دهنده روابط بشري بوده و هست. چرا كه دولت¬ها مهم¬ترين شيوه براي دست¬يابي به منافع و اهداف ملي خود، و يا برطرف كردن اختلافات¬شان در روابط با كشورهاي ديگر را كاربرد زور مي¬دانستند، و بالاترين نوع استفاده از زور نيز جنگ بوده است. به همين دليل تا مدت¬ها توسل به زور در حقوق بين الملل مجاز شمرده مي¬شد. در عين حال تلاش شد تا جنگ¬ها تابع يك سري از ضوابط گردند و از وجهه غيرانساني آن كاسته شود. هنگامي كه مخاصمه در مفهوم اسلامي آن مورد مطالعه قرار مي¬گيرد، ملاحظه مي¬شود كه اسلام اساس را بر صلح و همزيستي مسالمت¬آميز قرار داده، و جنگ مخاصمه را به عنوان پديده¬اي موردي مي¬شناسد. بعلاوه، اسلام جنگ را به جهاد ابتدائي و دفاعي تقسيم مي¬كند و جهاد در اسلام از تكاليفي است كه با شرايط خاص و رعايت ضوابط ويژه و كاملاً برنامه¬ريزي شده و منضبط انجام مي¬گيرد. بنابراين، اسلام واژه¬ي جنگ را اصلاح نموده و صورتي خاص به آن داده و در جهت هدف¬هاي متعالي و انساني آن را مشروع دانسته كه از آن به جهاد في سبيل الله تعبير مي¬شود. در نوشتار حاضر، با رويكردي توصيفي، به بررسي مفاهيمي پيرامون جنگ و مخاصمات مسلحانه در اسلام و حقوق بين الملل پرداخته و نهايتاً به اين نتيجه رسيده كه با توجه به اهداف، فلسفه و ماهيت مخاصمات مسلحانه در نظام اسلامي كه از آن به جهاد في سبيل الله تعبير مي¬كند، مخاصمه در اين نظام و برخي مسائل پيرامون آن هم چون توسل به زور و دفاع مشروع، متفاوت با حقوق بين الملل مي¬باشد. بعلاوه، از ديدگاه فقهي تجاوز، جرم محسوب مي¬شود امّا نه با ادبيات حقوقي و تحت عنوان يك جنايت بين المللي؛ بلكه به عنوان يك اقدام ممنوع و خلاف مورد بحث است. كليد واژه: جنگ، جهاد، فقه، حقوق بين الملل، دفاع مشروع، تجاوز، مطالعات تطبيقي