پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تقدير از: بدين وظيفه خود مي دانم به مصداق حديث شريف «من لم يشكر المخلوق لم يشكر الخالق» مراتب تقدير و سپاس خود را به استادان ارجمند وگرامي دكتر عباسي و دكتر الماسي نموده، از خداوند متعال توفيق روزافزون براي اين عزيزان در كلية مراحل زندگي خواستارم. چكيده: يكي از راههاي اثبات قتل يا نفي آن در فقه و حقوق جزا در صورت عدم وجود اقرار، بينه و علم قاضي، قسامه است كه اجراي آن سبب نجات جامعه بشري از هرج و مرج و حفظ امنيت براي انسانهاست. از شرايط معتبر در قسامه، وجود لوث است و آن عبارت است از قراين و اماراتي كه افاده ي ظن براي قول مدعي مي نمايد. معيار در لوث حصول ظن است و هرگاه اين ظن براي قاضي حاصل شد لوث ثابت مي شود و لازم نيست بحث شود از چه طريقي حاصل مي شود. اقامه كننده قسامه نيز ممكن است مدعي(اولياء دم مقتول) و يا مدعي عليه (قاتل) باشد. به گونه اي كه لازم است متعاقب آن به ترتيب مندرج در قانون مجازات اسلامي، حسب مورد خويشاوندان ذكور مدعي براي اثبات مجرميت مدعي عليه و يا خويشاوندان ذكور مدعي عليه براي اثبات بي گناهي او در محضر دادگاه سوگند ياد كنند. فقه و قانون مجازات اسلامي، نصاب سوگندها در قتل عمد، پنجاه سوگند و در قتل خطاي محض و شبه عمد، تعداد سوگندها را بيست و پنج مي داند. در صورت نبودن عدد قسامه در جانب مدعي، تكرار قسم موجب اثبات قتل نمي شود اما ظاهرا در جانب مدعي عليه تكرار قسم پذيرفته مي شود. واژگان كليدي: قسامه، لوث، فقه، حقوق.فهرست مطالب عنوان صفحه چكيده ه مقدمه 1 بخش اول: كليات و مفاهيم فصل اول: كليات 4 الف) بيان مسأله 5 ب) علت انتخاب موضوع و اهميت و فايده آن 5 ج) پيشينة موضوع 6 د) سؤالات تحقيق 7 - سؤال اصلي 7 - سؤالات فرعي 7 ه) پيش فرضهاي تحقيق 7 و) فرضيه هاي تحقيق 7 ز) واژگان كليدي 8 ح) روش تحقيق 8 ط) روش جمع آوري اطلاعات 8 ي) محدوديت ها، مشكلات و موانع تحقيق 8 فصل دوم: بررسي مفهوم قسامه، لوث، قتل و... ..... ... 9 گفتار اول: قسامه در لغت و اصطلاح 10 الف) قسامه در لغت 10 ب) قسامه در اصطلاح 11 گفتار دوم: لوث در لغت و اصطلاح 12 الف) لوث در لغت 12 ب) لوث در اصطلاح 12 گفتار سوم: انواع قتل 15 گفتار چهارم: فقه در لغت و اصطلاح 16 الف) فقه در لغت 16 ب) فقه در اصطلاح 16 گفتار پنجم: حقوق در لغت و اصطلاح 18 الف) حقوق در لغت 18 ب) حقوق در اصطلاح 18 بخش دوم: مشروعيت و قلمرو قسامه فصل اول: جايگاه قسامه 20 گفتار اول: مبدأ تشريع قسامه 21 الف) ادل? امضايي بودن قسامه 22 ب) دليل تأسيسي بودن قسامه 23 گفتار دوم: حكمت تشريع قسامه 25 الف) حفظ خون مردم 25 ب) گسترش ادله اثبات جرم 26 گفتار سوم: قلمرو قسامه 27 الف) اثبات قتل و نفي آن 27 ب) اثبات قصاص يا ديه 28 گفتار چهارم: ارتباط قسامه با ساير ادله 31 الف) دليل تقدم ساير ادله بر قسامه 31 ب) دليل هم عرض بودن قسامه با ساير ادله و نقد آن 32 فصل دوم: بررسي حجيت قسامه 34 گفتار اول: ادل? حجيت قسامه 35 روايات 35 گفتار دوم: ادل? مخالفين قسامه 39 الف) دليل اول: انكار قسامه توسط پيامبر(ص) در قضيه انصار 39 ب) دليل دوم:قسامه مخالف بااصولي است كه اجماع برصحت آن وجوددارد...39 ج) دليل سوم: قسامه با اصل برائت منافات دارد 40 گفتار سوم: نقد و بررسي ادله مخالفين 41 الف) نقد و بررسي دليل اول 41 ب) نقد و بررسي دليل دوم 42 ج) نقد و بررسي دليل سوم 43 بخش سوم: شرايط اقامة قسامه فصل اول: تحقق لوث 45 گفتار اول: بررسي ديدگاه ها درمورد شرط بودن لوث 46 الف) ادل? ديدگاه مشهور(قائلان به شرطيت لوث) 47 1- روايات 47 2- اجماع 49 3 - عقل 50 ب) دليل غير مشهور (قائلان به عدم شرطيت لوث) 52 روايات 52 گفتار دوم: مصاديق لوث 56 الف) شرور و فاسق بودن متهم 56 ب) دشمني ميان قاتل و مقتول 58 ج) اظهارات مقتول قبل از فوت 59 د) گواهي كمتر از نصاب 61 1- شهادت يك شاهد عادل 61 2- شهادت زنان و كودكان و فاسقان و... 62 گفتار سوم: شرايط تحقق لوث 68 الف) وجود اماره ظنيه 68 ب) عدم تعارض امارات 70 ج) عدم تكاذب ورثه 72 د) وجود متهم در مكان و زمان قتل 73 ه) عدم تباني 75 گفتار چهارم: مسقطات لوث 77 الف) پيراسته نبودن لوث از شك 77 ب) ناتواني اظهار دعوا به وسيله مدعي نزد حاكم 77 ج) مبهم بودن شهادت بر مقتول 77 د) وجود بينه براي مدعي عليه 78 ه) تكاذب ورثه 78 فصل دوم: مطالبة اولياي دم 79 گفتار اول: واحد بودن مدعي 80 گفتار دوم: متعدد بودن مدعي 84 بخش چهارم: سوگند در قسامه فصل اول: تعدد افراد يا تكرار سوگند در قتل 89 گفتار اول: تعداد سوگند در قتل 90 الف) قتل عمد 90 ب) قتل غير عمد(شبه عمد و خطاي محض) 91 گفتار دوم: تكرار سوگند در قتل 92 الف) تكرار سوگند در مدعي 92 1- اقوال در جواز تكرار سوگند 92 1-1- شيخ طوسي..........................................................................................92 1-2- ابن حمزه...............................................................................................93 1-3- محقق حلي 93 1-4- علامه حلي و شهيد اول 93 1-5- امام خميني 93 2- ادله جواز تكرار سوگند 94 2-1- روايات 94 2-1-1- معتبره يونس 94 2-1-2- صحيحه بريد 95 2-1-3- معتبره مسعده 95 2-1-4- حفظ خون مسلمانان 96 2-2- اجماع 97 3- نقد و بررسي 98 3-1- نقد روايات 98 3-1-1- نقد و بررسي معتبره يونس 98 3-1-2- نقد و بررسي صحيحه بريد 99 3-1-3- نقد و بررسي معتبره مسعده 100 3-1-4- نقد و بررسي حفظ خون مسلمانان 101 3-2- نقد و بررسي اجماع 102 ب) ادله جواز تكرار قسم در مدعي عليه 103 1- معتبره مسعده 103 2- اصل برائت 103 فصل دوم: شرايط سوگند و سوگند خورندگان 105 گفتار اول: شرايط سوگند 106 الف) لزوم مطابقت سوگند با ادعا 106 ب) ذكر قاتل و مقتول 106 ج) ذكر انفراد و اشتراك 106 د) استظهار به لفظ جلاله الله 106 ه) تعيين نوع قتل 107 و) توالي در سوگندها 107 گفتار دوم: شرايط سوگند خورندگان 108 الف) خويشاوند بودن 108 1- قائلين به عدم شرط خويشاوندي و استناد آنها و نقد آن 108 1-1- اقوال فقها 108 1-2- دليل فقها 108 1-3- نقد و بررسي 109 2- قائلين به شرط خويشاوندي و استناد آنها 109 1-1- اقوال فقها 109 1-2- دليل فقها 111 ب) مرد بودن 113 1-1- اقوال فقها 113 1-2- دليل فقها 114 ج) آگاهي و جزم به موضوع دعوا 115 1-1- اقوال فقها 115 1-2- دليل فقها 116 3- ذكر يك نكته: چه نوع علمي ملاك است؟ 116 3-1- علم حسي و نقد آن 116 3-2- علم حدسي قطعي 118 فصل سوم: سوگند دروغ و عدول از سوگند 119 گفتار اول: سوگند دروغ 120 گفتار دوم: عدول از سوگند 121 نتيجه 124 فهرست منابع 126