حلیت وحرمت سود سپرده ها
لیلا صالحی
عزیزه بهاری ،حبیبه شاهنده ،نازیله انصاری، اعضای هسته پژوهشی رهرو دانش
مدرسه علميه ثامن الحجج(عليه السلام) پارس آباد، اردبیل
استاد راهنما :حجت السلام و المسلمین پرویز کوه زری
زمستان 1392
چکیده
جوامع اولیه اسلامی، ابزارها و نهادهای مالی را با رعایت اصول شرعی به وجود آوردند و آن ها را توسعه دادند. یکی از اهداف کلان نظام اقتصادی اسلام، عدالت و رشد اقتصادی است به همین دلیل، بانک به عنوان موسسه ای اقتصادی که در ساختار اقتصادی جامعه نقش کلیدی دارد، دارای اهمیت فراوان است.
هدف از نگارش این مقاله تبیین مفهوم بانکداری اسلامی، تبیین حکم فقهی (حلیت، حرمت) سود سپرده های بانکی، تبیین و بررسی انواع سپرده های بانکی در بانک داری اسلامی می باشد.سپرده های بانکی در اصطلاح اقتصادی به اموالی اطلاق می شوند که افراد نزد بانک نگه می دارند و بانک متعهد به بازگرداندن معادل آن بر اساس شرایط مورد توافق، می گردد.این سپرده ها انواع مختلفی دارند که می توان به حساب های جاری، پس انداز و سرمایه گذاری اشاره نمود. با توجه به متفاوت بودن شرایط و ویژگی های هر یک از این سپرده ها، می توان در بررسی فقهی، حساب های جاری و پس انداز را در یک دسته و حساب های سرمایه گذاری را در دسته دیگر قرار دادوحلیت وحرمت سود هریک با توجه به نظر مراجع بیان شده است .در این مقاله به تبیین مفاهیمی ازقبیل بانک،بررسی فقهی سپرده های بانکی حکم فقهی ودیعه ،حکم فقهی سپرده های بانکی، سپرده پس انداز(قرض الحسنه)و.... پرداخته شده وحکم فقهی هرکدام بررسی شده است.
واژگان کلیدی: بانک،سپرده،قرض الحسنه،حکم فقهی،سود سپرده
نتیجه گیری
از عناصر مهم نظام مالی بانک ها هستند که بر اساس وظایفی که بر عهده آن هاست و اختیاراتی که دارا می باشند، اهداف مشخصی را تعقیب می کنند.
در کشور جمهوری اسلامی ایران بانک ها با اهدافی که عملیات بانکی بدون ربا دنبال می کند، وظایفی را بر عهده دارند.
بانک ها در حمایت از فعالیت های تجاری در بازارهای اقتصادی، و در رشد اقتصادی اعم از تجارت، صنعت، کشاورزی، شغل ها و حرفه ها و ... نقش اساسی دارند. همچنین بانک ها در ارائه انواع خدمات و تسهیلات برای مشتریان نقش ایفا می کنند و خدمات و تسهیلات بانکی برای تحقق اهداف مالی، هر روز بیشتر و پیشرفته تر می شود.
مهمترین و بیشترین خدمات بانکی در دنیا دادن وام و سود است که بانک به مشتریان خود به شکل های گوناگون می پردازد. که به صورت کوتاه مدت، بلند مدت و متوسط مدت می باشد.
در یران قبل در ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی سیستم رایج و معمولی بر مبنای بانکداری عرفی و غربی استوار بود مورد انتقاد شدید فقها واقع گردید و فقها و مراجع تقلید به صراحت در رساله های فقهی خود قرار نفع و فایده در عقد قرضی را حرام دانسته اند. ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی لزوم استقرار نظام اقتصادی اسلامی و بانکداری اسلامی به عنوان یکی از ضرورت های قانون اساسی و کشور مطرح شد و اقدامی در جهت اسلامی کردن نظام بانکی و حذف بهره، برقراری کارمزد در سیستم بانکی به صورت قرض الحسنه صورت گرفت.
البته تمام عقود اسلامی و فقهی مانند ودیعه و مساقات و ... امروزه در بانکدار ایرانی اسلامی رایج نیست چون شرایطی که حلیت آن ها باشد و بتوان برای آن تسهیلات را برای مشتریان و مردم فراهم آورد وجود ندارد برای همین برخی عقود مانند مضاربه، مشارکه، قرض الحسنه، فروش دین، جعاله و آن هم با شرایطی که مراجع تقلید برای حلیت آن ها قرار داده اند در بانکداری اسلامی وجود دارد. و تسهیلاتی از قبیل وام های بلند مدت، کوتاه مدت و...، سرمایه گذاری باند مدت، کوتاه مدت، برای مشتریان ارائه می دهند.
منابع و ماخذ
1. ابن منظور، لسان العرب ،بیروت،داراحیاء التراث العربی،ج15، 1995
2. العاملي، زين الدين بن علي (شهيدثاني)، اللمعة الدمشقیة، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ج4، بی تا.
3.اسحاقی فیاضی، محمد، بانک از نگاه اسلام، ترجمه محمد جواد برهانی، قم، بوستان کتاب، 1389
4. اداره بررسی های اقتصادی، بررسی تحولات اقتصادی کشور طی سالهای 61-69، تهران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1373.
5.اجوبة الاستفتائات، ج2
6. بهليش ، محمد مهدي ،اقتصاد چيست؟ قم، نشرني،1381.
7.بنی هاشمی خمین، سیدمحمد حسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج2، زمستان 1391.
8.بهجت،محمدتقی،توضیح المسائل،قم،انتشارات شفق،1385.
9. تهراني، مهدي هاد ي، مكتب ونظام اقتصاد ي اسلام، ،مؤسسه ي فرهنگي،قم، 1378.
10. موسویان، عباس، ابزارهای مالی اسلامی، بی جا، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1381.
11. كرمي محمدمهدي ومحمدپورمند، مباني فقهي اقتصادي،قم، پژوهشكده حوزه ودانشگاه ،1385.
12 . والی نژاد، مرتضی، مجموعه قوانین و مقررات بانکی، بی جا، بی نا، بی تا.
13. هادوی نیا، علی اصغر، قرض الحسنه و آثار اقتصادی آن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بهار1387
14. موسويان، سيدعباس ،بانكداري اسلامي،مؤسسه ي مالي وپولي وبانكي، 1380.
15. موسوی خمینی، روح الله، توضیح المسائل، بی جا، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، بی تا.
16. مقاله،مقايسه ي تطبيقي بانكداري وكالتي ومشاركتي واراد ه ي راهكاري جديد، سجاد سيفلو، احمدشعباني، 1390
17. ارزيابي بانكداري بدون ربا،سيدحسين ميرجليلي، وزارت اقتصادودارايي،تهران،1384.
18. صدر، سیدمحمدباقر، البنک اللاربوی فی الاسلام، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات،1410.
19. محمد،فاضل لنكراني،استفتائات وجامع المسائل(2)،قم،مطبوعاتي امير، 1377
20.عبدالكريم موسوي اردبيلي،توضيح المسائل،قم،نشرنجات، 1380
21.جامع المسائل استفتائات،ج2،محمدفاضل لنكراني،قم،بهار 1377
22. محمد بهمند و محمود بهمني، بانكداري داخلي
