سنت امتحان الهی
(در قرآن)
نرگس بخت نما
اعضای هسته پژوهشی پویشمدرسه علميه الزهرا(س)، یزد
زمستان 1392
چکیده:
یکی از مسائلی که در قرآن مجید بر آن تأکید شده و روایات فراوانی در مورد آن آمده است، مسئله بلا و ابتلا میباشد، مسئلهای که بدون استثنا همه انسانها با آن درگیرند و هرکس با توجه به ظرفیت وجودی خود به گونهای آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود تجربه کردهاست. ابتلا و امتحان یکی از سنتهای عمومی خداوند است کهمنظوراز آن، بروز و ظهورو بهثمررسیدن استعدادهای باطنی انسانها میباشد. لذا، هدف از پژوهش حاضر، تبیین وبررسی سنتابتلا و امتحان از منظر قرآن و روایات میباشد. این پژوهش از نوع بنیادی و کتابخانه ای بوده و به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. در این راستا، محققانپس از مطالعه و بررسی کتابخانهای، اقدام به توصیف، تحلیل و بررسی مباحث کرده اند. یافتهها نشان داد؛ امتحان الهی، هم تربیت کنندة فرد و هم بیدارکنندة ملتهاست. سختی، بیدارسازنده و هوشیارکنندة انسانهای خفته و تحریک کنندة عزمها و ارادهها است.در نتیجه، میتوان اذعان داشت که گرفتاريها و مصيبتها به عنوان وسيله آزمون و ابتلاي خداوند و مقدمه كمال و پيشرفت انساناند. امتحان انسان به سختيها، وسيلهاي براي تكميل و تهذيب بيشتر نفس و خالص شدن گوهر وجودي او میباشد.
واژگان کلیدی:سنت، آزمایش، امتحان الهی، قرآن، روایات.
نتیجه گیری
انسان ها در ظرفیت وجودی خویش از نیروها و استعدادها و قوای مرموزی برخوردارند، که در حقیقت برای رشد و تکامل انسان ضروری است. بدون شک این نیروها و استعدادهای عالی در برخورد انسان با شدائد و مصیبت ها و شدت ها و مجاهدت ها و کوشش ها و زحمت ها و نعمت ها و نقمت ها شکوفا شده و پس از این شکوفایی به نتایج مثبت دنیا و آخرتی می رسد. و چون برای شکوفایی قوای روحی و عقلی بشر راهی جز حوادث و رنج ها و یا به قول قرآن ابتلا وجود ندارد، خداوند کریم در قرآن، ابتلا و امتحان را ضروری و حیاتی اعلام فرموده و احدی را از آن استثناء ننموده است. بنابراین، رمز پیروزی در این راه، صبر و پایداری است و به همین دلیل در قرآن، بشارت و پیروزی به صابران و افراد با استقامت نوید داده شده است.
فهرست منابع
- قرآن کریم
- نهج البلاغه
- ابن ابی الحدید (1388). شرح نهج البلاغه. ترجمه غلامرضا لایقی. تهران. انتشارات نیستان.
- ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی (بی تا). مختصر الترغیب و الترهیب. دمشق. مکتبه الغزالی.
- امیری، زهرا (1387). امتحان و آزمایش از دیدگاه قرآن. نشریه کوثر. شماره 28. 100-96.
- پاکزاد، عبدالعلی (1387). ابتلا و آزمایش در قرآن. نشریه پژوهش های قرآنی. شماره 54 و 55. 377-342.
ـ پیروزفر، سهیلا (1378). ابتلا در قرآن و حدیث. مجله مطالعات اسلامی. شماره 43 و 44. از 89 تا 128.
- حسین زاده، علی محمد (1382). ابتلا و آزمایش الهی. نشریه کلام اسلامی. شماره 46. 160-142.
ـ دلشاد تهرانی، مصطفی (1385). سیری در تربیت اسلامی. چاپ هفتم. تهران. انتشارات دریا.
ـ راغب اصفهانی، حسین ابن احمد (1367). المفردات الفاظ قرآن. ترجمه غلامرضا خسروی. تهران. انتشارات رضوی.
ـ سبحانی تبریزی، جعفر (1375). منشور جاوید قرآن. قم. موسسه امام صادق (ع).
ـ صالحی، اکبر (1392). نقش آزمایش های الهی در تربیت انسان. پژوهشنامه تربیت تبلیغی. سال اول. شماره یک. از 83 تا 112.
- طباطبايي، سيد محمد حسين (1370). تفسير الميزان. ترجمه موسوي همداني. قم. انتشارات اسلامي. جامعة مدرسين حوزة علميه. ج 18.
ـ طبرسی، فضل بن حسن (1383). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران. انتشارات ناصر خسرو.
- قرائتی، محسن (بی تا). درسهایی از قرآن. تهران. انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
- قریشی، سید علی اکبر (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم. دارالکتاب الاسلامیه.
- کلینی رازی، یعقوب بن اسحاق (1359). اصول کافی. ترجمه سید جواد مصطفوی. قم. انتشارت علمیه اسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر (بی تا). بحار الأنوار.بيروت. انتشارات موسسه الوفاء.
- مصباح یزدی، محمد تقی (1376). ره توشه. چاپ دوم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مطهری، مرتضی (1377). آشنایی با قرآن. چاپ اول. انتشارات صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. چاپ دهم. دار الکتاب الاسلامیه.
- موسوی نسب، سید جعفر (1385). ابتلا و آزمایش انسان در قرآن. چاپ اول. ارزشمند.
