کبری صادقی
زهرا معصومی، فاطمه عروتی پاک ، مریم رحیم ی
اعضای هسته ی پژوهشی منهاج مدرسه ی علمیه الزهراء(سلام الله علیها)همدان
استاد راهنما: جناب آقای دکتر علی اکبر حائری موحد
زمستان 1392
چکیده
موضوع تحقیق حاضر بررسی مظاهر شرک در عصر کنونی است .شرک در مقابل توحید و اعتقاد به یگانگی خداوند قرار دارد و همان طور که توحید دارای اقسام متعددی است ، برای شرک نیز اقسام مختلفی ذکر شده است.
هدف از ارائه ی این تحقیق بررسی علل و عوامل گرایش به شرک و همچنین معرفی برخی از مظاهر شرک در عصر کنونی است تا بدین وسیله نقاب از چهره ی برخی از عناصر برداشته شود.عواملی که عقاید شرک آلود خود را تحت قالب های عرفان های دینی و عناوین جذاب به خورد مردمی می دهند که تشنه ی معنویت اند . در این عصری که غبار شرک بر چهره ی زیبای معنویت و عرفان نشسته است ، کنار زدن این غبار ، ضروری و وظیفه ی هر انسان موحدی است، تا شاید از این رهگذر قشر جوان بهتر بتواند راه را از بیراهه تشخیص دهد و مسیر کمال و تعالی را به سمت خداوند متعال طی نماید.در این تحقیق به سوالاتی از قبیل : مفهوم شرک چیست و اقسام آن کدام است؟ چه عوامل و زمینه هایی در گرایش به شرک موثرند؟ مظاهر و مصادیق شرک در عصر حاضر چه چیزهایی هستند؟چه آسیب هایی از جانب این عوامل جامعه ی اسلامی را تهدید می کند ؟ پاسخ داده شده است.
این تحقیق به اعتبار موضوع دینی ، به اعتبار جمع آوری مطالب کتابخانه ای ، به اعتبار راهبرد توصیفی و تحلیلی و به اعتبار راهکار توسعه ای است.در جریان این تحقیق نتایجی به دست آمد که قابل تأمل است چرا که این فرقه ها علی رغم ادعای معنویت دارای انحرافات عقیدتی و عملی هستند که در این نوشتار بیان شده ، به طور اجمال:وهابیت اعتقاد به جسمانیت خداوند دارد ، برخی از فرقه ها دین را خرافه می دانند و قائل به پلورالیسم هستند، کارهای بیهوده و خلاف از قبیل ارتباط با جن ، درمان با روش های شیطانی ، جعل مدرک و عنوان و ترویج بی بند و باری و فحشا ، از جمله فعالیت های این فرقه ها می باشد.این فرقه ها اعم از این که علی الظاهر منشأ دینی یا غیر دینی داشته باشند در اعتقاد یا عمل یا هر دو دچار نوعی شرک هستند.
کلید واژه : توحید ، شرک ، مظاهر ، فرقه و عرفان.
نتیجه گیری
با یک بررسی اجمالی در این تحقیق به یکسری نتایج دست یافتیم. از جمله این که اکثر فرقه هایی که در ایران فعالیت دارند در اعتقادات و یا در انجام اعمال خود به نوعی شرک مبتلا هستند چرا که برخی از فرقه ها در اعتقادات شان قائل به جسمانیت خداوند هستند یعنی شرک ذاتی دارند و یا این که عده ای دیگر به ولایت کسی گردن نهاده اند که خداوند به ولایت او اذن نداده است و در این صورت از دایره ی توحید خارج اند .توضیح این که اعتقاد به امامت کسی که از جانب خدا تعیین نشده مخالفت و کفر به خداست به همین جهت در بیش تر آیات شرک به خدا در تفسیر بطنی به شرک ولایت تفسیر شده است.
برخی دیگر از این گروه ها خداوند را صرفاً به عنوان یک موجود ذهنی و درونی معرفی می کنندو آن را ساخته تصورات خود می پندارند که این نوع تصور نیز مصداقی از شرک است. از طرفی کسانی هستند که شیطان را در ردیف خداوند قرار می دهند و او را خالق تاریکی می دانند و پرستش می کنند و یا این که عده ای دیگر قائل به ربوبیت شیطان شده اند که این ها منافات با توحید در خالقیت و ربوبیت دارد. با کمی دقت در می یابیم که اکثر این فرقه ها انکار معاد و اعتقاد به تناسخ وجود دارد که با توجه به منابع دینی ، همان طور که در متن مطرح شده ،جزء شرک محسوب می شود.
و با بررسی به این نتیجه رسیدیم انحراف از فطرت ، وجود و نقش حاکمان ناصالح ، ایجاد اختلاف بین ادیان ، برخی برنامه های رسانه ، تغییر سبک زندگی ، هواپرستی تقلید کورکورانه و بی هویتی و ... زمینه را برای گرایش به شرک فراهم می کند .
و همچنین با جستجو دریافتیم برخی فرقه ها ی مدعی دین مثل سای بابا ، اوشو، عرفان حلقه، دالایی لاما و اکنکار یا فرقه ها ی غیر دینی مثل پائلوکوئیلو و شیطان پرستی و یا فرقه های دارای منشأ دینی مثل وهابیت ، بهائیت ، غالیان و کابالا از جمله مصادیق مشرکین هستند.
فهرست منابع و مآخذ
*قرآن کریم
*نهج البلاغه(1382)، ترجمه محمد دشتی،(چاپ شانزدهم)،قم: موسسه تحقیقاتی امیرالمومنین (علیه السلام)
1- آذر تاش، آذرنوش، (1384)، فرهنگ معاصر عربی فارسی، (چاپ ششم)، تهران: نشر نی
2 - آقايي ، محمد رضا (1380) ، آسيب شناسي جامعه ديني و نقش حكومت در آسيب زدايي از منظر نهج البلاغه ،فصلنامه معرفت ، ش51.
1- ابن ابی الحدید، عزالدین، (1385)،شرح نهج البلاغه(چاپ دوم)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم،داراحیاء التراث العربی.
2- ابن بابويه، محمدبن علي ،كمال الدين و تمام النعمه ،قم :مؤسسه النشر الاسلامي الجماعه المدرسين.
3- ــــــــــــــــــ ،(1385)، الخصال ، ترجمه یعقوب جعفری، قم: اندیشه هادی
4- ــــــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا(چاپ اول)، ترجمه حمید رضا مستفید و علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق
5- ــــــــــــــــــ ،(1416)، معانی الاخبار(چاپ سوم) ، موسسه نشر اسلامی،
6- ابن شعبه حرانی ، حسن بن علي ،تحف العقول عن آل الرسول (علیهم السلام)،(چاپ اول)ترجمه بهراد جعفری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
7- ابن منظور،محمد بن مكرم (1414) ، لسان العرب (چاپ سوم ) ، به اهتمام سيد جمال الدين مير دامادي ، بيروت : دارالفكر-دارصادر.
8- اسداللهي ، سيد محمود ،وهابيت و آل سعود، انتشارات رسالت قلم
9- اشرفي ، ابوالفضل ، مجموعه مقالات آسيب شناسي انقلاب.
10-الگار ، حامد ، وهابيگري، ترجمه احمد نمایی، برگرفته از نرم افزار کتابخانه شیعه شناسی
11-انیس، ابراهیم (1380) و دیگران، معجم الوسیط (چاپ سوم)، تهران: الحوراء
12-اوشو، راجينش(1380) ، اينك بركه اي كهن ، ترجمه سيروس سعدونديان ، تهران:زرين.
13-ــــــــــ(1382)،راز بزرگ اوشو ، ترجمه روان کهریز، تهران: باغ نو.
14-ــــــــــ(1383)،آواز سكوت ،ترجمه ميرجواد سيد حسيني ، اصفهان : هودين.
-
16-اميني ، محمدباقر(1385) ، درنگي در مفهوم غالي و غلو ، كتاب نقد ، ش 39.
17-پريمي ، علي (1384) ،معرفت فطري در قرآن ، قبسات ، ش36
18-جذري ، ابن اثير (1367) ،النهايه في غريب الحديث (چاپ چهارم ) ،قم : مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان
19-جمشيدي ، اسدالله(1373) ، عوامل شرك و موانع توحيد در قرآن ، مجله معرفت ، ش10 .
20-جوادي آملي ، عبدالله(1378) ، فطرت در قرآن ( چاپ اول ) ، نشر اسراء.
21-ــــــــــــــ (1379)، تفسير تسنيم(چاپ دوم)، قم:نشر اسراء
22-حسینی دشتی، سیدمصطفی، (1379)، معارف و معاریف(چاپ سوم)، تهران:موسسه فرهنگی آرایه
23-حسینی قزوینی، سید محمد ،(1387 )، وهابیت از نظر عقل و شرع، تهران:انتشارات تحسین
24-حسينيان ،حامد(1390) ،شريعت برزيلي ،حكمت عرفاني ،سال اول ،ش2.
25-خاتمي ،سيد احمد(1377)،رسالت خواص ،قم :دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.
26-خرمشاهي ، بهاءالدين(1381) ، دانشنامه قرآن پژوهي(چاپ دوم)، تهران :انتشارات دوستان،ناهيد
27-خسرو پناه ،عبدالحسين ، جريان شناسي ضد فرهنگ ها، مؤسسه فرهنگي حكمت نوين اسلامي.
28-خسرو پناه ، عبدالحسين ، پرسش ها و پاسخ هايي درباره صهيونيسم ، مؤسسه فرهنگي حكمت نوين اسلامي
29-خوانساري ،جمال الدين محمد ،شرح غررالحكم.به نقل از نرم افزار گنجینه روایات نور
30-راغب اصفهاني، حسین بن محمد(1427) ،مفردات الفاظ قرآن كريم(چاپ دوم ) ،به تحقيق صنوان عدنان داوودي ،قم : انتشارات طليعه نور
31-رباني گلپايگاني ، علي (1380) ،عقايد استدلالي ،قم : مؤسسه امام صادق(عليه السلام).
32-رضواني ، علي اصغر(1384) ، سلفی گری (وهابیت)و پاسخ به شبهات، قم:مسجد جمکران
33-ـــــــــــــــ، (1384)،شيعه شناسي و پاسخ به شبهات(چاپ دوم) ، تهران : انتشارات مشعر.
34-زرین کوب، عبدالحسین(1369)، ارزش میراث صوفیه، تهران
35-ساي بابا ،ساتيا (1383)،تعليمات معنوي 6، ترجمه رويا مصباحي محمدي ،تهران :تعاليم حق.
36-ــــــــــــــ ، عشق الهي را جلوه گر سازيد، ترجمه پروين بيات ، تهران :عصر روشن بيني.
37-سبحانی، جعفر، آیین وهابیت، قم:مشعر ، برگرفته از نرم افزار کتابخانه شیعه شناسی و پاسخ به شبهات وهابیت
38-ــــــــــ،الالهيات ،به قلم محمد مكي عاملي ، قم : قدس ، برگرفته از سایت آیت الله سبحانی
39-ــــــــــ، پيدايش وهابيت و نگاهي به دستاورد هاي آن،
40-ــــــــــ ،خاتميت از ديدگاه عقل و قرآن ،ترجمه رضا استادي ،قم : انتشارات دارالكتب الاسلاميه .
41-ــــــــــ،(1369)، نقدی بر آيين وهابيت، قم:قدر
42-ــــــــــ،،(1380)،وهابيت مباني فكري و كارنامه عملي، قم : مؤسسه امام صادق(عليه السلام).
43-ــــــــــ(1386)، سیمای عقاید شیعه(چاپ اول)، ترجمه جواد محدثی، تهران: مشعر
44-سعيدي مهر ، محمد(1390) ، آموزش كلام اسلامي ،قم :طه .
45-سیاح ، احمد، (1368)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، (چاپ یازدهم)، انتشارات اسلام
46-سيد علوي ، سيدابراهيم(1381) ،رهبري صالح از ديدگاه نهج البلاغه ،فصلنامه نهج البلاغه ،ش4و5.
47-شريفي ، احمد حسين (1387) ،درآمدي بر عرفان حقيقي و عرفان كاذب ،قم :صهباي يقين.
48-شریفی دوست، حمزه،(1390)،نیم نگاهی به معنویت اوشو،قم: عصر آگاهی
49--پور ، عطاءالله (1343) ، خدا را چگونه بشناسيم ، سالنامه معارف جعفري ، شماره ويژه .
50-شيرازي ، صدرالدين محمد (1382)،الحكمه المتعاليه في الاسفار الاربعه (چاپ اول)،تصحيح و تحقيق رضا اكبريان ،بنياد حكمت اسلامي صدرا.
51-صدرايي ، ابراهيم ، آثار شرك در زندگي اجتماعي ، نقل شده در :
52-طاهري ، محمدعلي، انسان از منظري ديگر (چاپ نهم )، نشر بيژن .
53-طاهري ، محمد علي ،عرفان كيهاني .
54-طاهري ، محمد علي ،امواج تهاجم.
55-طباطبايي ، محمد حسين (1417) ، الميزان في تفسير القرآن ،قم :مكتبة النشرالاسلامي.
56- ـــــــــــــــــ (1363)،الميزان في تفسيرالقرآن ،ترجمه سيد محمدباقر موسوي همداني ،نشر بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي .
57-طبرسی،فضل بن حسن،مجمع البیان،ترجمه حسین نوری و محمد مفتح، موسسه انتشارات فراهانی.
58-طبری، ابی جعفر محمد بن جریر ، تاریخ الامم و الملوک ، انتشارات الحسینیه المصریة
59-طریحی، فخرالدین،(1362)، مجمع البحرین(چاپ دوم)، تهران:مرتضوی
60-طوسي ، محمد (1411) ،الغيبه ،قم : موسسه معارف اسلامي .
61-عبدالوهاب ، محمد (1407) ، مجموعةالفتاوي و الرسائل و الاجوبه ، بيروت.
62-عميد ،حسن (1362)، فرهنگ فارسی (چاپ هیجدهم)،تهران: انتشارات امیر کبیر.
63-فعالي ،محمدتقي(1390)، آفتاب و سایه ها، تهران: عابد
64-قدیری ابیانه، احمد، (1392)، تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، (چاپ چهارم)، تهران:دانشیاران ایران
65-قرشي ، سیدعلي اكبر(1375)، قاموس قرآن(چاپ هفتم)،تهران: دارالکتب الاسلامیه.
66-كوئيلو ، پائولو(1379)، اعترافات یک سالک، ترجمه دل آرا قهرمان، تهران: بهجت
67-ــــــــــ(1383)، بریدا(چاپ یازدهم)، ترجمه آرش حجازی و بهرام جعفری، تهران: کاروان
68-ــــــــــ(1383)، کوه پنجم(چاپ سوم)، ترجمه آرش حجازی، تهران:کاروان
69-ــــــــــ(1384) ، کنار رود پیدرا نشستم و گریستم(چاپ هشتم) ، ترجمه آرش حجازی، تهران : کاروان
70-ــــــــــ(1384) ،زهیر(چاپ سوم) ،ترجمه آرش حجازي، تهران: کاروان
71-.ــــــــــ (1385)، عطیه برتر (چاپ دوازدهم)،ترجمه آرش حجازی، تهران: کاروان
72-ــــــــــ (1385)، یازده دقیقه، ترجمه کیومرث پارسایی، نشر نی
73-ــــــــــ(1386)، چون رود جاری باش(چاپ چهارم)، ترجمه آرش حجازی ، تهران:کاروان
74- ــــــــــ(1387)،ورونیکا تصمیم می گیرد بمیرد(چاپ دهم)،ترجمه آرش حجازی،تهران: کاروان
75- ــــــــــ(1388)، كيمياگر(چاپ شانزدهم)، ترجمه آرش حجازی، تهران: کاروان
76- ــــــــــ(1388)،شیطان و دوشیزه پریم(چاپ چهاردهم)،ترجمه آرش حجازی، تهران: کاروان
77- کیانی ، محمد حسین، (1390)،بررسی افکار اوشو،قم: عصر آگاهی
78- ــــــــــــــــ(1388) ،عرفان پوچ گرا : نگاهي به مسلك عرفاني اوشو در گرايش هاي معنوي سرزمين هند،مجله پگاه حوزه ،ش264.
79-کلینی، محمد بن یعقوب(1365)، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه
80-مجلسي ،محمد باقر(1404) ،بحارالانوار،بیروت: الوفاء
81-محمدي ري شهري ، محمد (1384) ، ميزان الحكمه (چاپ پنجم)،ترجمه حميدرضا شيخي ،قم : دارالحديث .
82-مشكاني ،عبدالحسين؛فعالي ،محمد تقي (1389)،اكنكار در سراب دين ،فصلنامه معرفت اديان ،سال اول ، ش2.
83-مصاحب ، غلامحسين و جمعي از نويسندگان ،دايرة المعارف فارسي، برگرفته از نرم افزار کلام
84-مصباح يزدي ،محمد تقي(1390) ، خداشناسي در قرآن(چاپ دوم) ،قم : انتشارات موسسه پژوهشي امام خميني.
85-مصطفوي ، حسن(1360) ،التحقيق في كلمات القرآن الكريم ،بنگاه ترجمه و نشر كتاب .
86-مطهري ،مرتضي(1372)، جامعه و تاريخ (چاپ پنجم)،تهران : صدرا.
87-مطهري ،مرتضي(1379) ،مجموعه آثار (چاپ نهم ) ،تهران : صدرا
88-مظاهری سیف،حمیدرضا،(1390)،راه و بیراهه های عشق(نقدی بر اندیشه های اوشو)،قم:عصر آگاهی
89-ـــــــــــــــــ ، (1390)،نقش جنبش های معنوی نوظهور در جنگ نرم ،قم:عصر آگاهی
90-مفيد،محمدبن محمد(1413)،تصحيح الاعتقادات الاماميه(چاپ اول)قم:المؤتمرالعالمي للشيخ المفيد.
91-مكارم شيرازي ، ناصر(1386)، آیات ولایت در قرآن (چاپ سوم)، قم: انتشاران نسل جوان
92-ــــــــــــــ ، (1380)، تفسير نمونه(چاپ سی و پنجم)، تهران : دارالکتب الاسلامیه
93-ــــــــــــــ ، (1386)، پيام قرآن(چاپ نهم) ، تهران: دارالکتب الاسلامیه
94-مک براید ، شون، (1369)، جریان آزاد اطلاعات، (چاپ اول)، ترجمه ایرج پاد، تهران: سروش
95-موسوي خميني ، سيدروح الله(1368) ،صحيفه امام (چاپ چهارم) ،تهران : موسسه تنظيم ونشر آثار امام خميني .
96-موسوي ،سيد محمد باقر ؛غفاري ،علي اكبر،قصص قرآن و تاريخ انبياء ،نشر صدوق.
97-وحيدي ، حسين(گزارش) ،(1376) ،سرود هاي مينوي زرتشت ، تهران : فرزين.
98-هين لز ، جان آر(1385)،فرهنگ اديان جهان ، ويراسته ع.پاشايي، تهران: مركز مطالعات وتحقيقات اديان ومذاهب.
99-نرم افزار پرسمان 2.
102-www.quranct.com
105-www.guilanian.ir
106-ahmad-abedi.ir
107-www.mhekmet.ir
108-www.maarefquran.org/Index.php/
