اعتدال و میانه روی
(از دیدگاه آیات و روایات)
رضوان یعقوبی
طاهره افشین زاد اعضای هسته پژوهشی زلال معرفت مدرسه الزهراء (س) ،همدان
استاد راهنما : حجت الاسلام و المسلمین دکتر قاسم سبحانی
بهار1392
چکیده
در این مقاله اعتدال را به عنوان یک اصل قرآنی درهمه ی شئونات زندگی فردی ، اجتماعی و تمامی فعالیت های سیاسی، اقتصادی و عقیدتی مطرح کرده ایم ؛و ضمن بررسی مفهومی اعتدال ، اسراف، تبذیرو بخل ، به جایگاه و ابعاد میانه روی در قرآن و روایات پرداخته ایم.
مصادیق اسراف و علل خروج از اعتدال را از منظر کتاب و سنت مورد بررسی قرار داده و ابعاد،آثار و فواید اعتدال را از دیدگاه اسلام نسبت به فرد و جامعه ارائه داده ایم
اسراف ، بخل و تبذیر را به عنوان آسیب های خروج از اعتدال بررسی و با ذکر مصادیق آنها ، اثبات نموده ایم که آنها اعمالی مذموم و ناپسند از منظر اسلام بوده و دارای آثار مخرب فراوانی می باشند.
و در انتها با توجه به چالشهای عدیده ای از جمله فرهنگی ،اقتصادی و... که در جامعه با آنها مواجه هستیم و مشکلاتی که از جانب آنها بر فرد و جامعه تحمیل می شود ، بر آن شدیم تا مشکلات ناشی از خروج اعتدال را معرفی و ضمن آگاهی بخشی، راه مقابله با آن را بیان کنیم ، و بدین ترتیب اثبات کردیم که امت اسلامی به واقع یک امت وسط است.
واژگان کلیدی : اعتدال ، اسراف ، تبذیر ، بخل .
نتیجه گیری:
قرآن ، امت اسلامی را «امت وسط» نامیده است و بهترین امور آن است که به اعتدال باشد . رعایت اعتدال و میانه روی به حکم عقل و تاکید شرع مقدس است ، اسراف، افراط و تفریط ، تبذیر و خساست ناشی از جهل و نادانی ، مخالفت با خداوند ، پیروی از هوی و هوس و ظلم بر خویستن است .
انسان با شناخت ابعاد اعتدال و مصادیق اسراف در مسیر اعتدال قرار می گیرد و باعث می شود در مرحله عمل همیشه و همه جا در همه جوانب زندگی باید میانه رو و معتدل باشد که در روایات اسلامی نیز بدان توصیه شده است .
اعتدال و میانه روی در جامعه ، موجبات یک زندگی سالم و پر نشاط را فراهم آورده انسان را در مسیر سعادت و کمال واقعی قرار می دهد و دسیسه های دشمنان را خنثی می نماید و از طرف دیگر ، خروج از آن ، منجر به انحطاط و نابودی فرد و جامعه خواهد شد .
چه زیبا رسول گرامی اسلام (صل الله علیه و آله )مسیر تعادل را مشخص می نمایند با این بیان که می فرمایند:«اَلا اِنَّ لکلِّ عبادهٍ شِرَهٌ ، ثم قصیرُ الی فترهٍ ؛ فمَن صارت شِرَهُ عبادتِهِ سُنَّتی فقد اهتدی ، و مَن خالفَ سُنَّتی فقد ضلَّ و کان عمله فی تَبابٍ ، أمّا إنِّی أُصلّی و أنامُ ، و أصومُ و أفطرُ و أضحکُ و أبکی؛ فمن رغَب عن منهاجی و سُنَّتی فلیس منِّی» ؛ آگاه باشید ، هر عبادتی را جوش و خروشی است که سرانجامش فروکش می کند . پس هر کس جوش و خروش عبادتش به سنت آرام گیرد هدایت شده و هر که با سنت من مخالفت ورزد، گمراه شده است و عملش بر باد رفته است . بدانید که من نماز می خوانم ، می خوابم ، روزه می گیرم ، افطار می کنم، می خندم و گریه می کنم، پس هر کس به روش و سنت من پشت کند از من نیست .
فهرست منابع
-قرآن کریم
-نهج البلاغه
1-برخوردار فرید ، شاکر (1387)، آداب الطلاب (چاپ دوم) ، موسسه ی انتشاراتی لاهوت .
2-بیستونی ، محمد(1388)،لغت شناسی قرآن کریم ، تهران : انتشارات بیان جوان.
3-تبریزی ،محمد حسین(1387) ، فرهنگ فارسی به فارسی(چاپ اول)، تهران: نشر فراسو گستر .
4-حسینی دشتی، مصطفی (1379)، معارف و معاریف(چاپ سوم ) ،ج2و3و5و6،تهران: موسسه فرهنگی آرایه .
5-رحمتی شهرضا ، محمد(1385)، گنجینه معارف(چاپ سوم) ،انتشارات صبح پیروزی .
6-طباطبائی ،محمدحسین(1386)، المیزان ،ج13،تهران:دارالکتب اسلامیه .
7-طبرسی، نورالله، پروا پیشگان در کلام امیرمومنان (علیه السلام)،
8-طبرسی، نورالله،مجمع البیان ،ج23.
9-طریحی ، مجمع البحرین ،
10-عمید ، حسن(1362) ، فرهنگ فارسی عمید ، تهران: انتشارات امیر کبیر.
11-علاقه بندیان ، عباس(1383)، انفاق(چاپ اول) ، تهران: نشر سبحان .
12-عبدالواحد تمیمی، ابوالفتح ؛ قاضی ناصح الدین ، غررالحکم و دررالحکم ، مرکز تحقیقات امام علی (علیه السلام) .
13-فرجی، مجتبی(1380) ، زندگی در آیینه اعتدال ، قم: بوستان کتاب ، انتشارت دفتر تبلیغات اسلامی.
14-قرائتی، محسن(1386) ، تفسیر نور(چاپ19)، ج1، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
15-کلینی رازی(1387) ، اصول کافی(چاپ چهارم) ، ترجمه صادق حسن زاده ، انتشارات قائم آل محمد (علیه السلام) .
16-کریمیان، علی(1385) ، اعتدال، انتشارات کانون اندیشه جوان.
17-کرمی فریدونی، علی(بهار1384) ،نهج الفصاحه ،انتشارات حلم ، چاپ نگین.
18-محمدی ری شهری ، محمد(1386) ،میزان الحکمه،ج1،دارالحدیث(چاپ8).
19-مطهري ،مرتضي(1368)،اسلام و مقتضیات زمان 1(چاپ چهارم) ،انتشارات صدرا.
20-مطهري ،مرتضي(1378)، مجموعه آثار(چاپ نهم) ، ج 1،انتشارات صدرا.
21-مکارم شیرازی، ناصر و دیگران(۱۳۵۴)، تفسیر نمونه، ج ۴،تهران:انتشارات اسلامیه.
22-موسوی کاشمری، مهدی(1377) ،پژوهشی در اسراف (چاپ پنجم)، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه .
23-مصباح یزدی ، نورالمبین،
24-گروه پژوهشی فرهنگ پویا(1389)، توصیه های پزشکی عارفان ، نشر عطر یاس.
25-مر کز فرهنگ و معارف قرآن(1382)، دایره المعارف قرآن کریم ، قم : بوستان کتاب.
26-مفردات راغب
27-تفسیر عیاشی
