(نقد و بررسی)
خرافات رایج در مجالس زنان
زینب دیندار
رباب شهبازی ،زهرا اکبرزاده ،سمیه یوسفی، زهرا یونسی ،حلیمه موسوی
اعضای هسته پژوهشی بارقه نور مدرسه حضرت ولی عصر(عج) گرمی، اردبیل
استاد راهنما : حجت الاسلام و المسلمین یدالله صفری
پائیز 1392
چکیده
خرافه و خرافه گرایی یکی از آفت های فکری، فرهنگی، اعتقادی است که به صور مختلف در عرصه های گوناگون زندگی انسان ها ظهور یافته است. بر همین اساس دسته ای از خرافات جنبه فردی داشته و برخی دیگر را خرافه های اجتماعی تشکیل می دهند. خرافات ریشه در نیازهای اقشار مختلف جامعه و نیز ضعف فکری و ناکارآمدی عقلی او دارد که البته گاهی منشأ پدیدآمدن آن بسیار مبهم و پیچیده است و دسترسی به سرچشمه های آن به آسانی میسر نمی باشد.به هر حال منشأ و سرچشمه خرافات بسته بودن و تاریکی ذهن آدمی است ،که قرآن بستر گسترش آن را در سفه ، نبود تقوای کامل ،معرفت طلبی و... می داند.
در هر جامعه ای خرافه رواج دارد ، یعنی هیچ کشوری نمی تواند خود را بری از آن بداند و در بین آنها،زنان بیشتر از مردان به خرافه گرایی روی می آورند که برخی از علل گرایش این قشر به خرافه :1- ضعف اعتقادی 2- عوام فریبی 3- ناکامی ویأس از رسیدن به خواسته ها 4- معرفت طلبی وحس کنجکاوی و ... می باشد .
دراین پژوهش به تناسب ،از انواع روشهای سودمند تحقیق چون تحقیق تحلیلی، سندی، تاریخی و... بهره گرفته ایم.هدف این تحقیق این است که ابتدا خرافات رایج میان زنان را شناسایی کرده و هم چنین عوامل پیدایش آن و هم چنین آسیب ها و راهکارهای مبارزه با آن را از دیدگاه دین و قرآن بیان نموده؛ و سپس، در اختیار قرار دادن اطلاعات و آگاهی بیشتر به مردم بویژه زنان است تا بتوانند واقعیت را از خرافات تشخیص داده وآسیب هایی که در اثرخرافات به اعتقادات و باورهای دینی آنان وارد می شود، کاهش دهند .
واژگان کلیدی : خرافه ، مجالس ، زنان ، عقاید باطل، خرافات رایج ، باورهای خرافی .
نتیجه گیری
«جهان بینی وجهانشناسی وانسان شناسی انسان زیربنای بایدها و نبایدهای رفتاری و ایدئولوژی انسان را تشکیل می دهد. به عبارت دیگرانسان آنگونه زندگی می کند ،سخن می گوید، تعامل وترابط خودرا با همنوعان خود تنظیم می کند که فکر می کند وعقیده دارد و براساس این مبنا اگر اعتقاد به خرافه و پذیرش اوهام وخیالات به عنوان واقعیت ، درمخیله انسان نفوذ کند و باورهای اورا اشغال نماید، رفتارهای فردی و اجتماعی اورا تحت تأثیر خود قرار دهد.زندگی براساس خرافات وخیالات را برآن تحمیل خواهد کرد.
مروجین خرافه پرستی و خرافه گرایی چه دشمن قسم خورده و عالم مکار و چه دوستان جاهل و نادان ، همراه با عقلها و ذهن های ضعیف و کم رمق که در افراد جامعه پیدا می شوند ، حلقه ی کامل عقب ماندگی را تحقق می بخشید وصد درک حقایق شده ،مانع راه تکامل می گردند.
این حقیقت وپدیده ی شوم که درست در مقابل مأموریت انبیا قرار دارد، اگر انبیاء به عنوان انسانهای کامل هادیان انسانها به سوی فضیلتند این گروه به عنوان انسانهای مغرض یا جاهل هادیان سبل ضلالتند. به همین دلیل تعریف به تبیین وشناساندن خرافات و عاملان واسباب آن و هم چنین تحلیل و تبیین ریشه های آن و راه های برون رفت ونجات دادن مبتلایان به آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اگر سرچشمه ی خرافات و ترویج آن، استعمارگران واستثمارگرانند که می خواهند از این طریق عقل وفکر افراد جامعه را ضمن اشتغال به مطالب غیر واقعی ، از درک حقایق محروم سازند و یا همین خرافات را منشأ تفرقه و تشتت قرار دهند به دانشمندان وعالمان ، و سیاست مداران آگاه و دلسوز لازم است این خطر را به عموم مردم و جامعه هدف گوش زد کرده ،روشن نمایند.
و اگر سرچشمه خرافات ، ضعف تحلیلی ودرک افراد یا سوء استفاده از آموزه های دینی است بر علمای دینی و مربیان جامعه لازم است جهت فعالیت در این عرصه ، آستین ها را بالا زده ، مشعل هدایت را به دست گیرند و به تنویر افکار عمومی و تبین عقلی و منطقی دین بپردازند.
اگر آداب و رسوم اجتماعی به مرور زمان منحرف گردید و خرافات فراوان در مراسمات مختلف ، عزاداری و عروسی و رسومات دیگر به روی هم انباشته شده و مانند غل و زنجیر دست و پای عقل بشر را مانند دست و پای خود انسان ها بسته ، بر نخبگان جامعه لازم و ضروری است به عنوان سروران فرهنگی در میدان فرهنگ عمومی وارد شده علم و پرچم هدایت را به دست گیرند و با غربال آداب و رسوم خرافی و غیر خرافی ، دست و بال افراد جامعه را از این قید و بند مهلک نجات دهند .
این خلاصه ی نتیجه گیری از این تحقیق بود که در خصوص خرافات ، علل و عوامل ، راهکارهای آن ارائه شد و نتیجه گیری مهم که اعم مطالب است این نکته است که توسعه خرافات با تضعیف عقل و علم رابطه ی نزدیک دارد که دومی بستر اولی است همان طوری که عقل گرائی وعقل محوری ، مهمترین راه مبارزه با خرافات است . »
فهرست منابع و مآخذ
1-قرآن
2-ابن خلدون، عبدالرحمن بن الرحمن،1364 مقدمه ی ابن خلدون ،ج1، تهران، انتشارات علمی فرهنگی تهران. چاپ دوم.
3-بابویه قمی ، ابوجعفر محمدبن علی ، 1413،من لایحضره الفقیه،ج1،قم،جامعه مدرسین.
4-برقی، احمد بن محمد بن خاله ،1374،محاسن،قم، نشر مجمع اهل بیت (ع).
5-پاینده، ابوالقاسم ،88- 1385، نهج الفصاحه، اصفهان،انتشارات خاتم الانبیاء، چاپ دوم و هفتم.
6-پژوهنده، علی، 1390، خرافه گرایی وتأثیر آن در تحجر التقاط،پژوهش اجتماعی اسلامی، سال هفدهم، شماره چهارم.
7-، ترجمه ی محمد دشتی،1379،نهج البلاغه،قم،انتشارات خاتم الانبیاء.
8-جلالی، غلامرضا، 1376،رابطه ی قدرت سیاسی وخرافه ، مجله ی حوزه- شماره 151.
9-حرّانی ، ابو محمد ،1385،تحف العقول،چاپ پنجم،قم،انتشارات آل علی(ع).
10-حرعاملی ، محمدبن حسن ،1389، وسائل الشیعه ، ج27، بیروت، نشر دار احیاء التراث العربی.
11- حسام مظاهری،محسن،1387 ،رسانه شیعه، فصل هفتم، هیأتهای عامه پسند، چاپ سازمان تبلیغات اسلامی.
12-خرمشاهی، بهاءالدین ، 1377،دانشنامه ی قران ،ج1،تهران ،انتشارات دوستان.
13-دهخدا ، علی اکبر ، 1377، لغت نامه دهخدا ، ج 7 ، تهران ، انتشارات روزنه.
14- ذاکری ، علی اکبر ، 1389،بايستگى خرافه پيرايى از روايات و اخبار، مجله حوزه، شماره 151.
15- رزمجو ،حسین،1370،خرافات وراه مبارزه باآن از دیدگاه اسلام،مجله ی مشکاة،شماره31.
16- ری شهری محمدی،بی تا،علت رشد خرافه در زمان ماوچگونگی جلوگیری از آن،مجله ی حوزه،شماره 151.
17-زبیدی، مرتضی، محمدبن محمد،1385،تاج العروس من جواهرالقاموس، ج12، نشر دار احیاء التراث العربی، بیروت.
18-سبزی، ابوالفضل ،1390،فرار از خرافات ،قم ،خورشید هدایت.
19-سبزی ،ابوالفضل ،1388،وارونه ها وخرافات درآخرالزمانقم، ملینا، (چاپ دوم/اول).
20- سعیدی،- ، بی تا،مرز بین حقیقت وخرافه ، فصلنامه ی پیام، شماره 93.
21-شرتونی، سعید،بی تا، اقرب الموارد، ج 1 ، بی جا.
22- صالحی ، عباس ، 1389،سکوت روحانیت درمبارزه با خرافات، مجله حوزه، شماره 151.
23- طباطبایی،محمد حسین، 1387،المیزان، چاپ 27، ج1 و 5 ، ترجمه ی محمد باقر موسوی همدانی ، قم ، دفتر انتشارات اسلامی .
24-طریقه دار، ابوالفضل ،1374،کندو کاوی درباره ی استخاره وتفأل، قم، انتشارات مدین، چاپ دوم.
25- طوسی، خواجه نظام الملک،1372،سیاست نامه، تصحیح عباس اقبال ،نشر اساطیر.
26- فارابی، ابونصرمحمد بن محمد1364، احصاء العلوم، چاپ دوم، ترجمه ی حسین خدیو، تهران، انتشارات علمی وفرهنگی تهران.
27- فاضل، ناهید، روانشناسی اجتماعی خرافات،روزنامه مردم سالاری.
28-فراهیدی، خلیل بن احمد، 1367 ، العین، ج4، بیروت ، نشرموسسه الاعلمی للمطبوعات.
29- فرزام ،پروا، 1385،خرافات فرزند ناخوانده فرهنگ،تهران،نشر قطره.
30- فریزیر، جیمزجرج،1386، شاخه ی زرین، چاپ چهارم ،پژوهشی در جادو ودین، ترجمه ی کاظم فیروزمند، انتشارات آگاه.
31- قربانی ، زین العابدین ، بی تا ، اسلام و آزادی ، اسلام با دنباله روی های غلط و خرافه پرستی شدیداً مبارزه می کند ، بی جا ، شماره 6.
32-قمی ، عباس ،1384 ، مفاتیح الجنان، تهران، انتشارات تابان.
33-کی نیا، مهدی، 1370 ،مبانی جرم شناسی ، تهران ، نشر دانشگاه تهران.
34-،کژاندیشی وخرافه، روز نامه ی همشهری،شماره 2928.
35-گوستاوجاهودا،1371،ترجمه ی محمد تقی براهنی، روانشناسی خرافات ، نشر البرز.
36-لنگیر، مارتین،1376 ، باورهای کهن وخرافه های نوین، ترجمه ی کامبیز گوتن، انتشارات حکمت.
37-مجلسی ،محمدباقر ،1374،بحارالانوار،ج76 ،تهران،کتابفروشی اسلامی،چاپ سوم.
38-مجلسی، محمدباقر ،1388،حلیه المتّقین ،قم،انتشارات صفحه نگار،چاپ چهارم.
39-مجلسی ،محمد باقر ،1390،مفاتیح الغیب، قم،همای غدیر ،چاپ دوم.
40-مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه، 1378،تهاجم فرهنگی،تهران.
41-مزینانی ، محمدصادق ،1389 ، مقاله خرافه گرايى در آيين عزادارى، مجله حوزه ش 151.
42-مسجد جامعی ، محمد،1385،زمینه های تفکر سیاسی در قلمرو تشیع وتسنن، نشر ادیان.
43-موسوی خراسانی، حسن، 1374،انسان ،تفکر،اندیشه ، دین وخرافات....، انتشارات کانون پژوهشی.
44-واحد دفتر فرهنگی فخر الأئمه (ع)، 1386،دست پنهان، نگاهی به تاریخچه، مبانی فقهی وبازتاب های قمه زنی درافکار عمومی و رسانه های بین المللی، بی جا ،انتشارات آل یاسین، چاپ اول .
45-وکیلی ، هادی ، بی تا ، کتاب نقد ، خرافه پردازی ، خاستگاه و نقد آن ،بی جا ، شماره 40 .
46-هدایت، صادق،۱۹۹۰،نیرنگستان، لوس آنجلس، انتشارات جاویدان.
47-سایت خبری یزد فردا.
48-کتابخانه دیجیتال نور مگز.
49-کتابخانه دیجیتالی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
50-سایت www.ghadeer.org/goran
