مدیر هسته
سرکارخانم صدیقه غفوری
دبیر هسته
سرکارخانم عزت قصری
استاد راهنما
جناب آقای حسين غفوری
اعضاي هسته
فاطمه خسروی نژاد،ام البنين عشقي،زينب عابدي،مريم صالحي
محبوبه ابوطالبي،مریم مختاری
چكيده
حوزه هاي علميه وامدار جهاد اخلاقي وعلمي فرازنگان معرفت و تقوا بوده وميراث تعهد آنها نسبت به دين و فرايند دين داري درجامعه ميباشد .اين نهاد با محوريت تعليم و تربيت اسلامی، رسالت آموزش و پرورش انسان هايي را به عهده داردكه افق ها ،نگرش ها واعمال و رفتار خود را در فضاي خليفه اللهي ترسيم مي كنند.
پيشينه پيدايش حوزه هاي علميه به شكل رسمي و وسيع به عصر صادقين(عليهما السلام)، خصوصاً‌درحدفاصل ميان انتقال قدرت ازامويان به عباسيان برمي گردد.درعصر غيبت كبري نيز نهاد مرجعيت و شاكله روحانيت درقالب حوزه هاي علميه قم ،ري،نجف،بغداد،آمل،نيشابور،شيراز و... والبته دراكثر موارد باپيشگامي علماي ايران زمين ،هميشه پاسخگوي نيازمندي هاي ديني افراد جامعه بوده است .نگاهي به تاريخ فعاليت هاي اماميه در حوزههاي بني اميه،مغول،صفويه ،قاجاريه و در دوره پهلوي اول و دوم به وضوح اين واقعيت را نشان مي دهد.حوزه هاي علميه شيعه از همان نخستين روزهای غيبت كبري با محوريت تعليم و تربيت انسان ولايت مدار،رسالت هاي خود را درچارچوب تربيت منتظران صالح و با امید پشت سرگذاشتن هرچه سريع تر بستر غيبت،جهت دهي ،تبيين و تبليغ نمودند.
رسالت هاي اصلي وكلان حوزه هاي علميه درراستاي تربيت طلاب منتظر حول سه محور اصلي:اءتمام و اقتداء ،وراثت و نيابت عامه پي ريزي شده و درسه بستر اجرايي آموزش ،تبليغ و تهذيب ،در وهله اول طلاب حوزه هاي علميه را به عنوان سربازان امام زمان (عليه ا لسلام) ، مخاطب قرا رداده تا آنها را مجهز به سلاح علم و تقوا نمايد اما به ميزان خطيربودن اين رسالت درطول تاريخ فعاليت حوزه هاي علميه همواره آسيب ها و موانع زيادي بر سر راه تحقق اهداف آنها خودنمايي نموده كه شناخت اين آسيب ها و راههاي علمي و عملي درمان موثرآنها مي تواند سيرنهادينه كردن فرهنگ صحيح انتظار را درميان طلاب وبالتبع اقشار جامعه سرعت و تعالي بخشيده و مانع بروز كج فهمي ها،انحرافات،و سودجويي ها دراين بستر گردد.
كليد واژه ها:حوزه ها ي علميه،طلاب،منتظر،تعليم و تربيت،رسالت ها،آسيب شناسي
نتيجه
حوزه هاي علميه به عنوان اصلي ترين نهاد تبيين و آموزش معارف و آموزه هاي دیني به افراد جامعه،درعصر غيبت امام زمان با محوريت تربيت طلاب منتظر و بسترسازي براي ظهور امام زمان رسالت هاي سنگين به دوش داشته و درطول تاريخ فعاليت هاي خود همواره سربلند و موفق بوده است .
مي توان گفت اولين حوزه هاي علميه درعصرغيبت درري و قم پايه گذاري شده كه درواقع انتقال حوزه هاي علميه به ايران متاثر از سياست تشديد فشار برشيعيان از سوي عباسیان بوده است .اما با روي كار آمدن حكومت شيعي مذهب آل بويه ،حوزه بغداد از رونق قابل توجهي برخوردار گشت و مثلث طلايي علماي شيعه يعنی شيخ مفيد و شیخ مرتضي و شيخ طوسي دراين حوزه درخشيدندوعامل رشد و پويايي بسياري از علوم دينی گشتند.پس از بغداد ،نجف و بسياري از شهرهاي ايران شاهد تاسيس حوزه هاي علميه و فعاليت گسترده علماي شيعه بوده است .
رسالت هاي اساسي حوزه هاي علميه را مي توان در سه محور:1.ائتمام واقتداء 2.وراثت 3. نيابت عامه از سوي امام زمان خلاصه نمود.عناويني كه تمام مسئوليت تبيين و جهت دهي اموردين ودنياي افراد جامعه را بردوش علما ي دين نهاده واز آنها مي خواهد درعصرغيبت امام زمان با بهره گيري از سلاح علم و تقوا ، ضمن شفاف سازي ابعاد مختلف شريعت ،پاسخگوي سوالات و شبهات مطرح شده درجامعه دينی بوده و مانع از ُورود انحرافات و كج روي ها به فضاي عقايد و اعمال افراد اين جامعه گردند.
رسالت هاي پيش گفته اصولا در سه بستر اساسي قابليت اجرايي شدن پيدا مي كنند: بسترآموزش ، بستر تهذيب و بستر تبليغ.به عبارت ديگر حوزه هاي علميه مي كوشند دروهله اول تحت عنوان آموزش و تهذيب ،منتظراني آگاه و متعهد تربيت نمايد تا درادامه اين افراد مبلغ دين و فرهنگ صحيح انتظار درفضاي جامعه گردند.
اما درمسير تحقق بخشيدن به اين اهداف مي بايست روش هاي تربيتي متناسب و موثري براي پرورش طلاب حوزه هاي علميه به خدمت گرفت روش هايي كه مسلما متناسب با ويژگي ها و وظايف انها اعم ازويژگي هاي روحي،اخلاقي ،عبادي ،اعتقادي ،سياسي،فرهنگي و ... درجامعه مي بايست تعريف و انتخاب گردد.
ازجمله مهم ترين روش هاي قابل پي گيري درحوزه هاي علميه مي توان به روش هايي چون امربه معروف ونهي ازمنكرفروش ارائه الگو،داستان گويي،ايجاد انگيزه،زيباسازي كلام،عادي سازي،هجرت و ... اشاره كرد.
ناگفته نماند كه اين جريان نيز همانند تمامي فعاليت هاي حساس و سرنوشت ساز ،ازگزند آسيب ها درامان نمانده و علي رغم توفيقات بي شمار اين نهاد در تبيين دين و تحقق بخشيدن به آرمان هاي اصلي خوددراين مسير با چالش هايي نيز روبرو گرديده كه شناسايي آنها ودرمان موثرآنها درشرايطي كه دشمن با ابازرهاي نرم د رعقايد وافكار جوانان رسوخ كرده و هر روز شمار زيادي شبهه درمتون ديني القا مي كند،امري كاملا حياتي و ضروري مي نمايد.ازجمله اين اسيب ها:تعبيرو تفسيرغلط از انتظار فرج،طرح مباحث غيرضروري پيرامون حضرت،ارائه چهره غيرواقعي از حضرت،توقيت و تعجيل،تطبيق ناصواب ،جهت دهي تلاش هاي منتظران براي رسيدن به مقاصد دنيايي،مدعيان دروغين،عدم لزوم پيروی از ولايت فقيه و ... هستند كه هر يك راهكار و درمان خاص خود را مي طلبد كه درطول فصل آسيب شناسي به ارائه آثار اين آسيب ها وراههاي درمان هريك پرداخته ايم.
فهرست منابع
*قرآن کریم
1. آموزگار، محمدحسن،اخلاق وتربيت اسلامي، ج ،1سازمان مركزي انجمن اوليا ومربيان، تهران، 1372 .
2.اسماعيلي يزدي، عباس ،فرهنگ تربيت، انتشارات دليل، چاپ اول، بهار 81 13.
3 . ایزدپناه،عبدالرضا،امام زمان (عليه ا لسلام)ورسالت حوزه های علمیه علوم دینی،قم ،دفتر تبليغات اسلامي ،1372.
4.امینی، محمدمهدی، مدارس فقه،کیهان اندیشه،ش2،مهروآبان 1364.
5.باقري ،خسرو،نگاهي نو به تربيت اسلامي، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي،زمستان 70.
6.بانكي فرد،اميرحسين وقماشچي ،احمد،شيفتگان حضرت مهدي(عليه ا لسلام) ،نشرحاذق ،قم،1370.
7. بویل، جی،آ،تاریخ ایران کمبریج،امیرکبیر،پ اول،تهران 1366.
8.بنیاداطلاع رسانی پارسا، مرجع مهدویت ، ج 1و2،تهران،1386.
9. . بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود.فصلنامه هاي انتظار شماره هاي 2-5-6-8-9 ،مدير مسئول مسعود پور سيد آقايي،قم،.
10- بیانی،شیرین ،دین ودولت،ایران عهدمغول،مرکز نشراسلامی،چ اول،تهران،1367.
11 .تونه اي ،مجتبي،موعود نامه فرهنگ الفبايي مهدويت،قم،ميراث ماندگار،1384.
12.جمالي ،محمدفاضل،تربيت ازديدگاه قرآن، ترجمه ي غلام رضا سعيدي ،بي جا،بي تا.
13.جنتي ،احمد ،تحف العقول،تهران ،سپهر،1367.
14. جمعي از نويسندگان مجله حوزه ، چشم به راه مهدي ، تهران ،دفتر تبليغات اسلامي ،1375
15حرعاملي،وسايل شيعه ،ج 17،قم،انتشارات ذوي القربي،
16.دهنوي ،حسين، معلم موفق،مو سسه ي ظفر ،بي جا ،1386.
17.راغب اصفهاني ، مفردات الفاظ القرآن الكريم،ج 1و3، انتشارات ذوي القربي .
18.رخشاد، محمدحسين، درمحضر آيه الله بهجت،موسسه فرهنگي سما ء،قم ،1386.
19.رضايي،محمد علي،جزوه آموزشي قرآن وتربيت،معاونت های آموزش های عالی،دفتر تبلیغات اسلامی.
20.رضواني ،علي اصغر،موعودشناسي وپاسخ به شبهات،مسجد مقدس جمكران ،قم ،1384.
21. زرکوب، عبدالحسین ،تاریخ مردم ایران ازپایان ساسانیان تاپایان ال بویه ،تهران،1376.
22.همو،تاریخ ایران بعداز اسلام،امیرکبیر،چ 5،تهران،1373.
23. .ستاد احياء و گسترش فرهنگ مهدويت «برترين هاي فرهنگ مهدويت در مطبوعات-مقاله خسرو با قري»،قم،بوستان كتاب، 1385.
24.ساجدي ،ابوالفضل ،دين گريزي چرا ،دين گرايي چه سان ،قم،.موسسه تنظيم ونشر آثار امام،1384.
25.شفيعي مازندراني، رهنمود هاي جاودانه وصيت نامه امام ،قم ،هاجر ، 1382
26. صدر، محمدباقر، دوران های تاریخی حوزه های علمیه،حوزه(مجله)ش 4،اردیبهشت1363.
27.صدوق،الخصال ،ج 2، ترجمه يعقوب جعفري ،انديشه هادي ،بي جا،بي نا .بي تا.
28. طبسي ،نجم الدين ،چشم اندازي به حكومت مهدي(عليه ا لسلام)،انتشارات دفترتبليغات اسلامي ،چاپ چهارم ،سال 1383.
29.طبرسی،الاحتجاج،قم،انتشارات ذوی القربی،سال 1429هجری قمری،ج 1و2
30 .طوسي،محمدبن حسن،الغيبه، ج 1،ترجمه عباس جلالي ،تهران،موسسه تعاون امام خميني،چاپ اول 1384
31 .علي كرمي ،رضا،روشهاي تبليغ،قم ،دارالثقلين،1370
32.عيسي زاده ،عيسي،خانواده قرآني،موسسه بوستان كتاب قم،چاپ دوم ،.1390
33.فهيمي ،اكبر،شيوه هاي پيامبراعظم دردعوت به اسلام،مركزنشر هاجر،چاپ اول،بهار 86.
34.قاضي زاهدي گلپايگاني،احمد،شيفتگان حضرت مهدي (عليه ا لسلام)،نشرحاذق،قم 1370.
35.قربانيان،رضا،اسلام وتربيت،حجت،اصفهان ،1370.
36.قطب،محمد،روش تربيتي اسلام ،ترجمه محمدمهدي جعفري،تهران،ناشر انجام كتاب ،1382.
37.قمي ، عباس، مفاتيح الجنان تهران ،تابان ، 1384 .
38. كليني،محمدبن يعقوب،اصول الكافي ج 1-3- 6،تهران ،سازمان اوقاف وامور خيريه ،اسوه،1379.
39.کباری،علی رضا،حوزه های علمیه شیعه درگستره ی جهان،چ اول،تهران،1378.
40.گلستاني،محمدامين،سيماي جهان درعصرامام زمان (عليه ا لسلام)،چاپ اول،انتشارات مسجد مقدس جمكران،بي تا.
41.محمدي ري شهري ،محمد،تبليغ درقرآن وحديث،ترجمه علي نصيري،دارالحديث ،قم ،1380.
42.همو،كيمياي محبت،موسسه دارالحديث ،1390.
43.همو،ميزان الحكمه، ج 6،1،دارالحديث قم،1385.
44.موسوي اصفهاني ،محمدتقي،مكيال المكارم،ج 1،ترجمه مهدي حائري قزويني،نشردفترتحقيقات بدر ،بي تا.
45.مولوي نيا،محمد جواد،سيماي مهدويت درقرآن ،موسسه انتشاراتي امام عصر(عج)،1381.
46.مهدوي ،سيدسعيد،نگاهي به قصه و نكات تربيتي آن در قران ،دفترتبليغات اسلامي ،حوزه علميه قم ،1381.
47.محمدباقر،مجلسي ،بحار الانوار ج53، 2،52 داراحيائ الثرات العربي،بيروت ،1403ه-ق.
48 .موسسه تنظيم ونشر آثار امام ،صحيفه امام،تهران ،.1378
49. موسوی، عبدالواحد، حوزه های علمیه،تاریخ وتشکیلات روزنامه سلام،سال اول،ش 1،پاییز 1373.
50.مدرس طباطبایی،حسین، مدارس قدیم قم،مجله وحید،سال 8،ش 2،بهمن 1349.
51. نعماني ،محمدبن ابراهيم بن جعفر،الغيبه، ترجمه محمد جواد غفاري،دار الكتب اسلاميه ،سال 1387.
52.ناجي النجار ،جزيره خضراءوتحقيقي پيرامون مثلث برمودا،ترجمه علي اكبر مهدي پور ،انتشارات رسالت ،1374.
53.نظري منفرد،رضا،گذري برالگوهاوروشهاي ياددهي ويادگيري،انتشارات تحسين،چاپ اول 1384.
54.نصر،حسین ، فعالیتهای فکری،فلسفه ،کلام دردوره ی صفوی تاریخ ایران دوره ی صفویان،ترجمه ی یعقوب اژند،چ اول،تهران 1380.
مجله
1-ایزدپناه،عبدالرضا،مجله ی حوزه،ش 71-70 .
سایت
1- سایت حوزه.
www. Khamenei.ir
