مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
معاونت پژوهش
معاونت پژوهش
عنوان :
آسیب و انحرافات اجتماعی از منظر قرآن وروایات
استادراهنما:
حکمت محمدی
استادمشاور:
دکتر صابر بهزاد
پژوهشگر:
عضو هسته پژوهشی رهرو دانش لیلا صالحی قنبرلو
معاون پژوهش حوزه علمیه ثامن الحجج (ع) پارس آباد
طلبه سطح 3و مدیر هسته پژوهشی
بهار92
چکیده :
شاخه ای از جامعه شناسی است که به بررسی شناخت ناهنجاریها ، بی نظمی ها و عوامل آنها می پردازد . به عبارت دیگر آسیب شناسی اجتماعی را می توان مطالعه و ریشه یابی ناهنجاریها دانست که جامعه را تهدید میکند مانند فقر – ولگردی و ... معیار و مبنا در تشخیص آسیب وجدان جمعی است .
آسیب شناسی اجتماعی با مطالعه کجروی های جامعه وبا تامل در ساختار وسمت وسوی گرایش افراد،سعی می نمایدبا الگوهای نظری خاصی به تبیین عوامل اجتماعی انحرافات دست یابد .در تبیین کجروی عوامل متعدد روان شناختی ،زیست شناختی وجامعه شناختی دخیل هستند دین اسلام نیز با توجه به اهمیت ونقش آسیب های اجتماعی در شخصیت انسان از توجه به این مهم غافل نبوده است وخداوندمتعال در آیات متعددی به این موارد اشاره داشته است وروایات وارده از معصومین نیز ناظر براهمیت تاثیر آسیب وانحرافات اجتماعی می باشند .
در این نوشتار سعی شده متغییرهای اجتماعی که درانحرافات اخلاقی انسان نقش دارند از قبیل آسیب های اجتماعی فرهنگی واخلاقی ،اجتماعی ،اقتصادی ،عوامل جنسی وعوامل سیاسی به تفصیل بیان شده وراهکارهای درمانی هرکدام از مواردنیز ذکرشود.
کلیدواژه: قرآن کریم ،آسیب ،انحرافات ، اجتماع ،انحرافات اجتماعی
شاخه ای از جامعه شناسی است که به بررسی شناخت ناهنجاریها ، بی نظمی ها و عوامل آنها می پردازد . به عبارت دیگر آسیب شناسی اجتماعی را می توان مطالعه و ریشه یابی ناهنجاریها دانست که جامعه را تهدید میکند مانند فقر – ولگردی و ... معیار و مبنا در تشخیص آسیب وجدان جمعی است .
آسیب شناسی اجتماعی با مطالعه کجروی های جامعه وبا تامل در ساختار وسمت وسوی گرایش افراد،سعی می نمایدبا الگوهای نظری خاصی به تبیین عوامل اجتماعی انحرافات دست یابد .در تبیین کجروی عوامل متعدد روان شناختی ،زیست شناختی وجامعه شناختی دخیل هستند دین اسلام نیز با توجه به اهمیت ونقش آسیب های اجتماعی در شخصیت انسان از توجه به این مهم غافل نبوده است وخداوندمتعال در آیات متعددی به این موارد اشاره داشته است وروایات وارده از معصومین نیز ناظر براهمیت تاثیر آسیب وانحرافات اجتماعی می باشند .
در این نوشتار سعی شده متغییرهای اجتماعی که درانحرافات اخلاقی انسان نقش دارند از قبیل آسیب های اجتماعی فرهنگی واخلاقی ،اجتماعی ،اقتصادی ،عوامل جنسی وعوامل سیاسی به تفصیل بیان شده وراهکارهای درمانی هرکدام از مواردنیز ذکرشود.
کلیدواژه: قرآن کریم ،آسیب ،انحرافات ، اجتماع ،انحرافات اجتماعی
نتيجه گيري
مطالعه انحرافات و كجروي هاي اجتماعي و به اصطلاح، آسيب شناسي اجتماعي عبارت است از مطالعه و شناخت رشته بي نظمي هاي اجتماعي، در واقع، آسيب شناسي اجتماعي مطالعه و ريشه يابي بي نظمي ها، ناهنجاري ها و آسيب هايي نظير بكاري، اعتياد، فقر، طلاق همراه با علل و شيوه هاي پيش گيري و درمان آن ها مي باشد.
اگر در جامعه اي هنجارها مراعات نشود كجروي، پديد مي آيد و رفتارها آسيب مي بيند، يعني، آسيب زماني پديد مي آيد كه از هنجارهاي مقبول اجتماعي تخلي صورت پذيرد، عدم پاي بندي به هنجارهاي اجتماعي موجب پيدايش آسيب اجتماعي است.
آسيب و انحرافات اجتماعي ممكن است در جامعه اي با جامعه اي ديگر متفاوت باشد و اين به فرهنگ آن جامعه وابسته است. توده هاي يك كشور و افراد جامعه انساني در صورت سلامت جسمي و روحي مي تواند به رشد و كمال و اهداف عالي و فضايل اخلاقي و پيشرفت هاي علمي و اقتصادي نايل گردد به همين دليل دين مقدس اسلام با موشكافي و تحليل دقيق از آسيب هاي اجتماعي مهمترين آن ها را يادآور شده و در بيان پيشگيري و راهكارهاي درمان آن بوده است. بنابراين در يك جامعه ديني معيار تشخيص آسيب اجتماعي، تطبيق و سازگاري و يا عدم تطبيق و ناسازگاري با آموزه ها و هنجارهاي ديني است. اگر عمل و رفتاري با هنجارها و آموزه هاي ديني سازگار باشد، عملي بهنجار و اگر ناسازگار باشد. عملي نابهنجار تلقي مي شود.
اصولاً اسلام به پيش گيي بيش از اصلاح اهتمام دارد. به همين دليل پيش از هر چيز به عوامل به وجود آوردنده و زمينه هاي گناه و آسيب توجه ويژه دارد و براي مقابله با آن چاره سازي كرده است. اسلام آگاهي، علم و تفكر را مايه اساسي هر نوع پيشرفت و سعادت دانسته، آن را بسيار مي ستايد و از جهل و ناداني كه مايه بدبختي و گناه است، نهي مي كند.
با توجه به اين كه ديدگاه اسلام به زندگي فردي و اجتماعي ديدگاهي ارزش محور و كمال طلب است بر اين اساس بر رعايت اصول اخلاقي و تقويت مباني اخلاقي تأكيد فراوان داشته است زيرا اخلاق يك عامل اساسي بازدانده در برابر انواع مفاسد اجتماعي است.
مبناي حكومت اسلامي طبق آموزه هاي قرآن و سيره پيشوايان بر كرامت انسان استوار است. قرآن در اين خصوص مي فرمايد:
«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا»(اسراء/70)
«فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»(مؤمنون/14)
«هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا»(بقره/29)
در اين آيات خداوند به کرامت انسان فارغ از هر پيشوند و پسوند يا هر اسم و صفتي اشاره دارد. حکومت اسلامي نيز حکومت بر انسان ها در قلمرو حاکميت اسلام مي باشد. بنابراين، ملزم به رعايت کرامت آنها در حريم حکومت خويش است.
اما مبناي کرامت انساني از ديدگاه اسلام آزادگي انسان هاست.
مصاديق کرامت انساني در يک جامعه، که حکومت اسلامي ملزم به فراهم کردن آنها با ابزارهاي در اختيار است، به قرار زير مي باشند:
1-فراهم کردن فضاي متعادل اجتماعي براي اين افراد تا بتوانند حق را با امنيت و آسودگي جستجو کرده و در حد مقدورات خود از آن پيروي کنند.
2-فراهم کردن زمينه تأثيرگذاري اجتماعي براي کليه افراد سالم جامعه.
3-زدودن محيط جامعه از عناصر مخل کرامت و آزادگي انساني نظير: اعتياد، فحشا، تکدي گري، دروغ، تهمت، بي صداقتي، ناراستي، هنگ حرمت و ...
4-فراهم آوردن زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي براي بهره مندي افراد جامعه از شغل و درآمد مناسب و منطبق با قابليت هاي فردي و پاک کردن چهره جامعه از عوارضي نظير فقر، بيکاري و ... .
5-ايجاد امنيت در کليه عرصه هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، اعتقادي، گفتاري، نوشتاري و ... .
6-فراهم کردن زمينه آزاد رشد اجتماعي مبتني بر قابليت هاي متنوع انساني.
7-تساوي حقوق و موقعيت هاي اجتماعي تا هرکس بتواند حسب توانمندي هايش از آنها بهره مند شود و زدودن چهره جامعه از عوارضي نظير رانت، رشوه، پارتي بازي و ... .
8-فراهم آوردن شرايط تساوي براي همه افراد در مقابل قانون داراي ضمانت اجرايي.
9-وجود احترام اجتماعي به انسان ها به صرف انسان بودن.
10-فراهم آوردن زمينه هاي رقابت سالم در کليه عرصه هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و برخورد مقتضي با افرادي که سلامت اين فضاها را مختل مي کنند.
بديهي است که هر رخدادي که اين امکان را از جامعه و حکومت اسلامي بگيرد، که نتواند با رعايت موارد پيش گفته کرامت انساني را پاس بدارد منجر به پديد آمدن آسيب اجتماعي خواهد شد و حکومت اسلامي موظف است کوشش کند با رفع آسيب ها و حل مسائل، جامعه را به تعادل مطلوب رسانده و به سمت رشد، پويايي و شکوفايي سوق دهد.
منابع و مآخذ
* قرآن كريم
* نهج البلاغه، ترجمه ي محمد دشتي، انتشارات مؤمنين، چاپ اسوه، چ اول، زمستان 1379
1.آذرقمي، احمد، احتكار و گرانفروشي، قم، دارالعلم، 1373
2. آشوري، داريوش، دانشنامه ي سياسي، تهران، انتشارات مرواريد
3. آقاجاني، نصرالله، استراتژي قرآن در مقابله با آسيب هاي اجتماع، فصلنامه ي شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، 1381، ش18
4. ابراهيم، قاسمي روش، توانمندي خانواده در پيشگيري انحرافات اجتماعي، فصلنامه ي كتاب زنان، 1381، ص17
5. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج9، بيروت ـ لبنان، مؤسسه ي الاعلمي للمطبوعات
6. ابهري، مجيد، بررسي معضل روسپي گري، كتاب زنان، شماره ي 21، 1382
7. احمد، حبيب، جامعه شناسي انحرافات، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1384
8. امام خميني(ره)، صحيفه ي نور، ج10، تهران، مركز مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، 1361
9. بحريني دشتي، احمد، آسيب اجتماعي و درمان آن، قم، موعود اسلام، 1385
10. بختياري، مهدي، روسپي گري، پژوهشكده باقرالعلوم به نقل از كتاب زنان، علي فلاحتي، روسپي گري و سكوت سنگين قانون، شماره ي 22، 1382
11. تبليغات و جنگ رواني، جمعي از نويسندگان، تهران، پژوهشكده ي علوم دفاعي، 1372
12. تهاجم فرهنگي و مصاديق آن، حبيب لك زايي؛ شبيخون فرهنگي، احمد طهماسبي
13. جوادي آملي، تفسير تسنيم، قم، اسراء، چ اول، 1378
14. حر عاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج11، قم، ذوي القربي(قم)، چ اول، 1287
15. حراني، ابو محمد حسن، تحف العقول، قم، دارالكتب اسلاميه، 1383
16. حسيني، سيدجواد، تعصب، نشريه ي فقه و اصول مبلغان، 1386، ش198
17. خاتمي دوست، رمضان، جايگاه خشونت و مدارا در اسلامي، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، 1390
18. خسروي حسيني، سيد غلامرضا، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1
19. خواجويي، جواد، خصائص المؤمنين، قم، مشهور، 1385
20. دادوئي، حميدرضا، رشوه و احكام آن در فقه اسلامي، قم، بوستان كتاب، 1383
21. دلشاد تهراني، مصطفي، رهزنان دين، آسيب شماسي دين و دين داري در نهج البلاغه، انتشارات دريا، 1379
22. دهخدا، علي اكبر، لغت نامه ي دهخدا، ج4،
23. رابرتسون، يان، درآمدي بر جامعه، ترجمه ي حسين بهروان، مشهد، آستان قدس رضوي، 1372، ص170
24. راغب اصفهاي، مفردات الفاظ القرآن، ترجمه ي غلامرضا خسروي حسيني، مصحح بيوك چيت چپان، چ سوم، زمستان 1383
25. رسولي محلاتي، هاشم، غررالحكم، چ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1377
26. رضايي، مجيد، كار و دين، تهران، كانون انديشه ي جوان، 1387
27. رفيع پور، فرامرز، توسعه و تضاد، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي، 1376
28. زرهاني، سيد احد و تاجيك اسماعيلي، عزيزالله، نگاهي به نقش هاي تربيتي خانه و مدرسه، انتشارات انجمن اوليا و مربيان، 1380
29. ساعي، احمد، مسائل سياسي، اقتصادي جهان سوم، تهران، سمت، 1377
30. ستوده، هدايت الله، آسيب شناسي اجتماعي، تهران، آواي نور، 1381، ص41
31. سخاوت، جعفر، جامعه شناسي انحرافات اجتماعي، نشر دانشگاه پيام نور، چدوازدهم، تهران، بي نا، ص18-17
32. سليمي، علي؛ داوري، محمد، جامعه شناسي كجروي، ص420-414 با تلخيص
33. سوء ظن وبدبيني، نشريه ي اقتصاد تعاون، 1375، شماره ي 65
34. سيوطي، عبدالرحمن، جامعه الاحاديث الجامع الصغير و زائده و الجامع الكبير، دارالفكر، 1320
35. شيخ صدوق، علل الشرايع، ج2، ترجمه ي استاد علي اكبر كيرزايي، چ اول، 1389، ناشر اُدبا
36. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج4، قم، دارالكتب الاسلاميه
37. شيرازي، محمد، جنگ رواني و تبليغات، دبيرخانه ي همايش علمي بررسي نقش تبليغات، 1376
38. صحيفه ي انقلاب، وصيت نامه ي الهي سياسي امام خميني، انتشارات سوره، 1377
39. صدر، سيد رضا، اخلاق اسلامي(حسد)، قم، بوستان كتاب، 1385
40. صدر، سيد موسي، قرآن و پديده ي انحراف در جامعه، نشريه ي قرآن و حديث، 1383، شماره ي 37و38، ص30
41. صدر، سيدرضا، اخلاق اسلامي(دروغ)، قم، بوستان كتاب، 1378
42. طباطبائي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، ج12، مؤسسه ي اسماعيليان، 1393
43. طباطبايي فر، سيدرضا، روزنامه ي كيهان، شماره ي 18529، 8/3/85
44. طبرسي، رضي الدين، مكارم الاخلاق، بيروت، مؤسسه ي العلمي المطبوعات، 1392ق
45. طبيبي حلبي، مرتضي، بررسي و نقد نظريه ي جواز سقط جنين از منظر فقهاي اماميه، نشريه نامه ي مفيد، شماره ي 37، 1382
46. عباسي، محمود، سقط جنين، تهران، نشر حقوقي، 1382
47. عبدي، عباس، آسيب شناسي اجتماعي، قم، سپهر، 1371، ص455
48. علامه مجلسي، بحارالانوار، ج72 بيروت، دارالاحياء التراث، 1383
49. عميد، حسن، فرهنگ فارسي عميد، امير كبير، 1363
50. فرهادي فرد، سعيد، نگاهي به فقر و فقرزدايي از ديدگاه اسلام، تهران، مؤسسه ي فرهنگي دانش و انديشه ي معاصر، 1378
51. فولادي، محمد، علل و عوامل آسيب هاي اجتماعي، مجله ي معرفت، 1384، شماره ي 91، 37
52. فيروزي، مباني جنگ نرم، قم، شكوفه ياس
53. قائمي، علي، آسيب ها و عوارض اجتماعي، تهران، انتشارات اميري، 1366، ص143
54. قائمي، علي، آسيب ها و عوارض اجتماعي، تهران، نشر اميري
55. قاسمي روشن به نقل از علي نجفي، جرم شناسي، نشر خيام، 1377
56. قرشي، علي اكبر، قاموس قرآن، ج1، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چا هشتم، 1378
57. قمي، عباس، سفينه البحار، ج1، بيروت، دارالمرتضي
58. كليني، اصوع كافي، ج2، تهران، اسوه، 1379
59. كليني، محمد بن يعقوب، فروع كافي، تهران، دارالكتب اسلامي، 1365
60. گردن آل پورت، روان شناسي شايعه، ترجمه ي ساعد دبستاني، تهران، مركز تحقيقات صداو سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1372
61. مجتهد شبستري، محمد، درس هايي از مكتب اسلام، 1344، ش1
62. مجلسي، محدباقر، بحارالانوار، ج77، بيروت، مؤسسه ي الوفا، 1403هـ
63. مجله ي كتاب زنان، شماره ي 15، ص65
64. محدثي، جواد، اخلاق معاشرت، قم، نشر دفتر تبليغات الامي
65. محسن ايماني، روش هاي پيشگيري از بروز انحرافات در مدارس، مجله ي تربيت، شماره ي 10، 1368، ص83
66. محقق داماد، مصطفي، تحقيقي در مورد سقط جنين، عوارض و مسائل و موضوعات پيرامون آن، ج5، مجموعه مقالات اخلاق پزشكي، تهران، مركز مطالعات اخلاق پزشكي، 1373
67. محمد، خداياري فرد، مسايل نوجوانان و جوانان، تهران، نشر انجمن اولياء و مربيان، 1372، ص204
68. محمدتقي، فلسفي، گفتار فلسفي، نشر معارف، 1352، ص109
69. محمدي آشتياني، علي، حجاب در اديان الهي، اشراق، 1373
70. محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ترجمه ي حميدرضا شيخي، سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چاپ هشتم، 1386
71. محمدي نراقي، محمد، جامع السعادت، ج2، بيروت ـ لبنان
72. مركز تحقيقات اسلامي نمايندگي ولي فقيه، تهاجم فهنگي، تهران، نشر معاونت فرهنگي سپاه، 1378
73. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار شهيد مطهري، ج22، قم، صدرا
74. معين، محمد، فرهنگ فارسي معين، تهران، امير كبير، 1375
75. مقالات تخصصي سايت قرآني تبيان در مورد حجاب، قم، انتشارات صدرا، 1385
76. مكارم شيرازي، ناصر، اخلاق در قرآن، ج2
77. مكارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، ج2، قم، مطبوعاتي هدف، 1378
78. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج22، دارالكتب الاسلاميه، چ31، 1386
79. منطقي، مرتضي، تلفن همراه، تهران، عابد، 1386
80. موسوي خميني، روح الله، تحريرالوسيله، ج1، كتاب مكاسب، ترجمه ي موسوي همداني، انتشارات مؤسسه ي انتشارات دارالعلم، چاپ پنجم، 1385
81. موسوي خميني، روح الله، صحيفه ي امام، ج21، مجموعه آثار امام خميني، مؤسسه ي تنظيم و نشر آثار امام، چ4، 1385
82. نراقي، ملا احمد، معراج السعادة، مؤسسه ي انتشارات هجرت، چاپ هفتم، زمستان 1379
83. نشريه ي قرآن و حديث، ص36
84. نفس در اسارت شيطان، معصومه بيگه آذري، انتشارات تهذيب، قم، 1385
85. نكوهش بهتان، مجتبي تهرانيكنزل العمال، متقي هندي، مؤسسه ي الرساله، بيروت، 1405ق
86. نوروزي، محمد، آسيب شناسي رفتار انسان از ديدگاه قرآن، قم، بوستان كتاب، 1384
87. نوري طبرسي، حاج ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج13 مؤسسه ي آل بيت الاحياء التراث،
فهرست مقالات
1. آفات و آسيب هاي بدبيني، روزنامه ي جمهوري اسلامي، 23/5/90
2. اعتياد چيست؟، پايگاه اطلاع رساي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي
3. اعتياد(روان شناسي)، پايگاه اينترنتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران
4. ايماني يزداني نيا، بخل
5. بهتان علي اكبر تبريزي
6. بيانات مقام معظم رهبري درديدار با مردم قم، 19/10/81
7. صدر، شادي، مجله ي زنان، سال 2، شماره ي 98، 1382
8. صفرزاده خسرو شاهي، مهتاب، مقاله ي مردم گريزي يا ترس از اجتماع، نشريه ي وان شناسي و علوم تربيتي، شد معلم، 1384، ش19
9. صفرزاده، اصغر، مقاله ي افشاي راز
10. طبقه بندي مواد اعتياد آور، ستاد مبارزه با مواد مخدر
11. علل طلاق، roshd.ir؛ علل و انگيزه ي طلاق، tahoorkotob.com
12. قرباني، محمود، 30 آسيب فردي و اجتماعي ماهواره
13. مؤمني، علي اكبر، عوامل و پيامدهاي مهجوريت قرآن
14. ماهنامه ي دنياي سخن، اسفند 77، ش84
15. مقاله ي ماهيت و حكم اخلاقي تجسس، حسين اترك
16. منصوري، خليل، نظر قرآن درباره ي گدايي و تكدي گري، شبكه ي تخصصي قرآن 1
17. مهدي مطهري، مقاله ي بدعت
مطالعه انحرافات و كجروي هاي اجتماعي و به اصطلاح، آسيب شناسي اجتماعي عبارت است از مطالعه و شناخت رشته بي نظمي هاي اجتماعي، در واقع، آسيب شناسي اجتماعي مطالعه و ريشه يابي بي نظمي ها، ناهنجاري ها و آسيب هايي نظير بكاري، اعتياد، فقر، طلاق همراه با علل و شيوه هاي پيش گيري و درمان آن ها مي باشد.
اگر در جامعه اي هنجارها مراعات نشود كجروي، پديد مي آيد و رفتارها آسيب مي بيند، يعني، آسيب زماني پديد مي آيد كه از هنجارهاي مقبول اجتماعي تخلي صورت پذيرد، عدم پاي بندي به هنجارهاي اجتماعي موجب پيدايش آسيب اجتماعي است.
آسيب و انحرافات اجتماعي ممكن است در جامعه اي با جامعه اي ديگر متفاوت باشد و اين به فرهنگ آن جامعه وابسته است. توده هاي يك كشور و افراد جامعه انساني در صورت سلامت جسمي و روحي مي تواند به رشد و كمال و اهداف عالي و فضايل اخلاقي و پيشرفت هاي علمي و اقتصادي نايل گردد به همين دليل دين مقدس اسلام با موشكافي و تحليل دقيق از آسيب هاي اجتماعي مهمترين آن ها را يادآور شده و در بيان پيشگيري و راهكارهاي درمان آن بوده است. بنابراين در يك جامعه ديني معيار تشخيص آسيب اجتماعي، تطبيق و سازگاري و يا عدم تطبيق و ناسازگاري با آموزه ها و هنجارهاي ديني است. اگر عمل و رفتاري با هنجارها و آموزه هاي ديني سازگار باشد، عملي بهنجار و اگر ناسازگار باشد. عملي نابهنجار تلقي مي شود.
اصولاً اسلام به پيش گيي بيش از اصلاح اهتمام دارد. به همين دليل پيش از هر چيز به عوامل به وجود آوردنده و زمينه هاي گناه و آسيب توجه ويژه دارد و براي مقابله با آن چاره سازي كرده است. اسلام آگاهي، علم و تفكر را مايه اساسي هر نوع پيشرفت و سعادت دانسته، آن را بسيار مي ستايد و از جهل و ناداني كه مايه بدبختي و گناه است، نهي مي كند.
با توجه به اين كه ديدگاه اسلام به زندگي فردي و اجتماعي ديدگاهي ارزش محور و كمال طلب است بر اين اساس بر رعايت اصول اخلاقي و تقويت مباني اخلاقي تأكيد فراوان داشته است زيرا اخلاق يك عامل اساسي بازدانده در برابر انواع مفاسد اجتماعي است.
مبناي حكومت اسلامي طبق آموزه هاي قرآن و سيره پيشوايان بر كرامت انسان استوار است. قرآن در اين خصوص مي فرمايد:
«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا»(اسراء/70)
«فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»(مؤمنون/14)
«هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا»(بقره/29)
در اين آيات خداوند به کرامت انسان فارغ از هر پيشوند و پسوند يا هر اسم و صفتي اشاره دارد. حکومت اسلامي نيز حکومت بر انسان ها در قلمرو حاکميت اسلام مي باشد. بنابراين، ملزم به رعايت کرامت آنها در حريم حکومت خويش است.
اما مبناي کرامت انساني از ديدگاه اسلام آزادگي انسان هاست.
مصاديق کرامت انساني در يک جامعه، که حکومت اسلامي ملزم به فراهم کردن آنها با ابزارهاي در اختيار است، به قرار زير مي باشند:
1-فراهم کردن فضاي متعادل اجتماعي براي اين افراد تا بتوانند حق را با امنيت و آسودگي جستجو کرده و در حد مقدورات خود از آن پيروي کنند.
2-فراهم کردن زمينه تأثيرگذاري اجتماعي براي کليه افراد سالم جامعه.
3-زدودن محيط جامعه از عناصر مخل کرامت و آزادگي انساني نظير: اعتياد، فحشا، تکدي گري، دروغ، تهمت، بي صداقتي، ناراستي، هنگ حرمت و ...
4-فراهم آوردن زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي براي بهره مندي افراد جامعه از شغل و درآمد مناسب و منطبق با قابليت هاي فردي و پاک کردن چهره جامعه از عوارضي نظير فقر، بيکاري و ... .
5-ايجاد امنيت در کليه عرصه هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، اعتقادي، گفتاري، نوشتاري و ... .
6-فراهم کردن زمينه آزاد رشد اجتماعي مبتني بر قابليت هاي متنوع انساني.
7-تساوي حقوق و موقعيت هاي اجتماعي تا هرکس بتواند حسب توانمندي هايش از آنها بهره مند شود و زدودن چهره جامعه از عوارضي نظير رانت، رشوه، پارتي بازي و ... .
8-فراهم آوردن شرايط تساوي براي همه افراد در مقابل قانون داراي ضمانت اجرايي.
9-وجود احترام اجتماعي به انسان ها به صرف انسان بودن.
10-فراهم آوردن زمينه هاي رقابت سالم در کليه عرصه هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و برخورد مقتضي با افرادي که سلامت اين فضاها را مختل مي کنند.
بديهي است که هر رخدادي که اين امکان را از جامعه و حکومت اسلامي بگيرد، که نتواند با رعايت موارد پيش گفته کرامت انساني را پاس بدارد منجر به پديد آمدن آسيب اجتماعي خواهد شد و حکومت اسلامي موظف است کوشش کند با رفع آسيب ها و حل مسائل، جامعه را به تعادل مطلوب رسانده و به سمت رشد، پويايي و شکوفايي سوق دهد.
منابع و مآخذ
* قرآن كريم
* نهج البلاغه، ترجمه ي محمد دشتي، انتشارات مؤمنين، چاپ اسوه، چ اول، زمستان 1379
1.آذرقمي، احمد، احتكار و گرانفروشي، قم، دارالعلم، 1373
2. آشوري، داريوش، دانشنامه ي سياسي، تهران، انتشارات مرواريد
3. آقاجاني، نصرالله، استراتژي قرآن در مقابله با آسيب هاي اجتماع، فصلنامه ي شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، 1381، ش18
4. ابراهيم، قاسمي روش، توانمندي خانواده در پيشگيري انحرافات اجتماعي، فصلنامه ي كتاب زنان، 1381، ص17
5. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج9، بيروت ـ لبنان، مؤسسه ي الاعلمي للمطبوعات
6. ابهري، مجيد، بررسي معضل روسپي گري، كتاب زنان، شماره ي 21، 1382
7. احمد، حبيب، جامعه شناسي انحرافات، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1384
8. امام خميني(ره)، صحيفه ي نور، ج10، تهران، مركز مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، 1361
9. بحريني دشتي، احمد، آسيب اجتماعي و درمان آن، قم، موعود اسلام، 1385
10. بختياري، مهدي، روسپي گري، پژوهشكده باقرالعلوم به نقل از كتاب زنان، علي فلاحتي، روسپي گري و سكوت سنگين قانون، شماره ي 22، 1382
11. تبليغات و جنگ رواني، جمعي از نويسندگان، تهران، پژوهشكده ي علوم دفاعي، 1372
12. تهاجم فرهنگي و مصاديق آن، حبيب لك زايي؛ شبيخون فرهنگي، احمد طهماسبي
13. جوادي آملي، تفسير تسنيم، قم، اسراء، چ اول، 1378
14. حر عاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج11، قم، ذوي القربي(قم)، چ اول، 1287
15. حراني، ابو محمد حسن، تحف العقول، قم، دارالكتب اسلاميه، 1383
16. حسيني، سيدجواد، تعصب، نشريه ي فقه و اصول مبلغان، 1386، ش198
17. خاتمي دوست، رمضان، جايگاه خشونت و مدارا در اسلامي، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، 1390
18. خسروي حسيني، سيد غلامرضا، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1
19. خواجويي، جواد، خصائص المؤمنين، قم، مشهور، 1385
20. دادوئي، حميدرضا، رشوه و احكام آن در فقه اسلامي، قم، بوستان كتاب، 1383
21. دلشاد تهراني، مصطفي، رهزنان دين، آسيب شماسي دين و دين داري در نهج البلاغه، انتشارات دريا، 1379
22. دهخدا، علي اكبر، لغت نامه ي دهخدا، ج4،
23. رابرتسون، يان، درآمدي بر جامعه، ترجمه ي حسين بهروان، مشهد، آستان قدس رضوي، 1372، ص170
24. راغب اصفهاي، مفردات الفاظ القرآن، ترجمه ي غلامرضا خسروي حسيني، مصحح بيوك چيت چپان، چ سوم، زمستان 1383
25. رسولي محلاتي، هاشم، غررالحكم، چ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1377
26. رضايي، مجيد، كار و دين، تهران، كانون انديشه ي جوان، 1387
27. رفيع پور، فرامرز، توسعه و تضاد، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي، 1376
28. زرهاني، سيد احد و تاجيك اسماعيلي، عزيزالله، نگاهي به نقش هاي تربيتي خانه و مدرسه، انتشارات انجمن اوليا و مربيان، 1380
29. ساعي، احمد، مسائل سياسي، اقتصادي جهان سوم، تهران، سمت، 1377
30. ستوده، هدايت الله، آسيب شناسي اجتماعي، تهران، آواي نور، 1381، ص41
31. سخاوت، جعفر، جامعه شناسي انحرافات اجتماعي، نشر دانشگاه پيام نور، چدوازدهم، تهران، بي نا، ص18-17
32. سليمي، علي؛ داوري، محمد، جامعه شناسي كجروي، ص420-414 با تلخيص
33. سوء ظن وبدبيني، نشريه ي اقتصاد تعاون، 1375، شماره ي 65
34. سيوطي، عبدالرحمن، جامعه الاحاديث الجامع الصغير و زائده و الجامع الكبير، دارالفكر، 1320
35. شيخ صدوق، علل الشرايع، ج2، ترجمه ي استاد علي اكبر كيرزايي، چ اول، 1389، ناشر اُدبا
36. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج4، قم، دارالكتب الاسلاميه
37. شيرازي، محمد، جنگ رواني و تبليغات، دبيرخانه ي همايش علمي بررسي نقش تبليغات، 1376
38. صحيفه ي انقلاب، وصيت نامه ي الهي سياسي امام خميني، انتشارات سوره، 1377
39. صدر، سيد رضا، اخلاق اسلامي(حسد)، قم، بوستان كتاب، 1385
40. صدر، سيد موسي، قرآن و پديده ي انحراف در جامعه، نشريه ي قرآن و حديث، 1383، شماره ي 37و38، ص30
41. صدر، سيدرضا، اخلاق اسلامي(دروغ)، قم، بوستان كتاب، 1378
42. طباطبائي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، ج12، مؤسسه ي اسماعيليان، 1393
43. طباطبايي فر، سيدرضا، روزنامه ي كيهان، شماره ي 18529، 8/3/85
44. طبرسي، رضي الدين، مكارم الاخلاق، بيروت، مؤسسه ي العلمي المطبوعات، 1392ق
45. طبيبي حلبي، مرتضي، بررسي و نقد نظريه ي جواز سقط جنين از منظر فقهاي اماميه، نشريه نامه ي مفيد، شماره ي 37، 1382
46. عباسي، محمود، سقط جنين، تهران، نشر حقوقي، 1382
47. عبدي، عباس، آسيب شناسي اجتماعي، قم، سپهر، 1371، ص455
48. علامه مجلسي، بحارالانوار، ج72 بيروت، دارالاحياء التراث، 1383
49. عميد، حسن، فرهنگ فارسي عميد، امير كبير، 1363
50. فرهادي فرد، سعيد، نگاهي به فقر و فقرزدايي از ديدگاه اسلام، تهران، مؤسسه ي فرهنگي دانش و انديشه ي معاصر، 1378
51. فولادي، محمد، علل و عوامل آسيب هاي اجتماعي، مجله ي معرفت، 1384، شماره ي 91، 37
52. فيروزي، مباني جنگ نرم، قم، شكوفه ياس
53. قائمي، علي، آسيب ها و عوارض اجتماعي، تهران، انتشارات اميري، 1366، ص143
54. قائمي، علي، آسيب ها و عوارض اجتماعي، تهران، نشر اميري
55. قاسمي روشن به نقل از علي نجفي، جرم شناسي، نشر خيام، 1377
56. قرشي، علي اكبر، قاموس قرآن، ج1، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چا هشتم، 1378
57. قمي، عباس، سفينه البحار، ج1، بيروت، دارالمرتضي
58. كليني، اصوع كافي، ج2، تهران، اسوه، 1379
59. كليني، محمد بن يعقوب، فروع كافي، تهران، دارالكتب اسلامي، 1365
60. گردن آل پورت، روان شناسي شايعه، ترجمه ي ساعد دبستاني، تهران، مركز تحقيقات صداو سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1372
61. مجتهد شبستري، محمد، درس هايي از مكتب اسلام، 1344، ش1
62. مجلسي، محدباقر، بحارالانوار، ج77، بيروت، مؤسسه ي الوفا، 1403هـ
63. مجله ي كتاب زنان، شماره ي 15، ص65
64. محدثي، جواد، اخلاق معاشرت، قم، نشر دفتر تبليغات الامي
65. محسن ايماني، روش هاي پيشگيري از بروز انحرافات در مدارس، مجله ي تربيت، شماره ي 10، 1368، ص83
66. محقق داماد، مصطفي، تحقيقي در مورد سقط جنين، عوارض و مسائل و موضوعات پيرامون آن، ج5، مجموعه مقالات اخلاق پزشكي، تهران، مركز مطالعات اخلاق پزشكي، 1373
67. محمد، خداياري فرد، مسايل نوجوانان و جوانان، تهران، نشر انجمن اولياء و مربيان، 1372، ص204
68. محمدتقي، فلسفي، گفتار فلسفي، نشر معارف، 1352، ص109
69. محمدي آشتياني، علي، حجاب در اديان الهي، اشراق، 1373
70. محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ترجمه ي حميدرضا شيخي، سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چاپ هشتم، 1386
71. محمدي نراقي، محمد، جامع السعادت، ج2، بيروت ـ لبنان
72. مركز تحقيقات اسلامي نمايندگي ولي فقيه، تهاجم فهنگي، تهران، نشر معاونت فرهنگي سپاه، 1378
73. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار شهيد مطهري، ج22، قم، صدرا
74. معين، محمد، فرهنگ فارسي معين، تهران، امير كبير، 1375
75. مقالات تخصصي سايت قرآني تبيان در مورد حجاب، قم، انتشارات صدرا، 1385
76. مكارم شيرازي، ناصر، اخلاق در قرآن، ج2
77. مكارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، ج2، قم، مطبوعاتي هدف، 1378
78. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج22، دارالكتب الاسلاميه، چ31، 1386
79. منطقي، مرتضي، تلفن همراه، تهران، عابد، 1386
80. موسوي خميني، روح الله، تحريرالوسيله، ج1، كتاب مكاسب، ترجمه ي موسوي همداني، انتشارات مؤسسه ي انتشارات دارالعلم، چاپ پنجم، 1385
81. موسوي خميني، روح الله، صحيفه ي امام، ج21، مجموعه آثار امام خميني، مؤسسه ي تنظيم و نشر آثار امام، چ4، 1385
82. نراقي، ملا احمد، معراج السعادة، مؤسسه ي انتشارات هجرت، چاپ هفتم، زمستان 1379
83. نشريه ي قرآن و حديث، ص36
84. نفس در اسارت شيطان، معصومه بيگه آذري، انتشارات تهذيب، قم، 1385
85. نكوهش بهتان، مجتبي تهرانيكنزل العمال، متقي هندي، مؤسسه ي الرساله، بيروت، 1405ق
86. نوروزي، محمد، آسيب شناسي رفتار انسان از ديدگاه قرآن، قم، بوستان كتاب، 1384
87. نوري طبرسي، حاج ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج13 مؤسسه ي آل بيت الاحياء التراث،
فهرست مقالات
1. آفات و آسيب هاي بدبيني، روزنامه ي جمهوري اسلامي، 23/5/90
2. اعتياد چيست؟، پايگاه اطلاع رساي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي
3. اعتياد(روان شناسي)، پايگاه اينترنتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران
4. ايماني يزداني نيا، بخل
5. بهتان علي اكبر تبريزي
6. بيانات مقام معظم رهبري درديدار با مردم قم، 19/10/81
7. صدر، شادي، مجله ي زنان، سال 2، شماره ي 98، 1382
8. صفرزاده خسرو شاهي، مهتاب، مقاله ي مردم گريزي يا ترس از اجتماع، نشريه ي وان شناسي و علوم تربيتي، شد معلم، 1384، ش19
9. صفرزاده، اصغر، مقاله ي افشاي راز
10. طبقه بندي مواد اعتياد آور، ستاد مبارزه با مواد مخدر
11. علل طلاق، roshd.ir؛ علل و انگيزه ي طلاق، tahoorkotob.com
12. قرباني، محمود، 30 آسيب فردي و اجتماعي ماهواره
13. مؤمني، علي اكبر، عوامل و پيامدهاي مهجوريت قرآن
14. ماهنامه ي دنياي سخن، اسفند 77، ش84
15. مقاله ي ماهيت و حكم اخلاقي تجسس، حسين اترك
16. منصوري، خليل، نظر قرآن درباره ي گدايي و تكدي گري، شبكه ي تخصصي قرآن 1
17. مهدي مطهري، مقاله ي بدعت
