مركز مديريت حوزه های علمیه خواهران
معاونت پژوهش
ارزش كارخانگي زنان
شمسي كرمي ناميوندي
مهدیه سلجوقی، سعيده سلمانپور ،زينب عطا الهياعضای هسته پژوهشی انتظار
موسسه آموزش عالي حوزوي فاطمه معصومه ( س ) بندرعباس، هرمزگان
استاد راهنما: خانم معصومه دشتله
تابستان1392
چكيده
كار زن در خانه همان نقش زن در مديريت خانه و خانواده است، در دیدگاه ارزشی واخلاقی نقش مدیریتی زن در ایفای وظایف دارای اهميت است. هدف اصلي اين پژوهش، نشان دادن اهميت و خطير بودن نفش زنان در خانواده و توانائي‌هاي روحي و رواني آنان در راستاي ايفاي نقش انسانی و انجام وظایف محوله، برپایی حفظ کیان خانواده است.همچنين اين نوشتار در صدد آن است که به منظور آشنايي هر چه بيشتر زنان نسبت به مديريت امور داخلي خانواده به بيان اين مهم بپردازد. كه در دین مبین اسلام در حوزه خانوادگیبرای زنان مسوليت چندگانه‌ایمادری، همسری و خانهداری تعریف شده است.كه در روایات بین شئون مزبور تفاوت وجود دارد.در ادامه به نقشهاى طبيعى زنان: دختر، همسر و مادر خانواده اشاره كرده و به اين نتيجه رسيده است كه قرآن بيشترين ستايش را از زنان در نقش مادرى داشته و در تقسيم وظايف ميان زن و شوهر كار تربيت فرزندان را به مادران سپرده است.
واژگان كليدي: تقسیم‌کار جنسیتی، نقش جنسيتي، شوهر داري،فرزندداري،خانه داري.
نتیجه گیری:
مراد از کار درون منزل عمدتاً سه امر «شوهر داری»، «فرزندداری» و «خانه داری» است.بزرگترین كار برای زن این است که همکار خوبی برای شوهرش باشد.
کار خانگی به معنای انجام مجموعه ای از کارهای بی اجر و مزد و تکراری نیست، بلکه نیازمند مدیریت خانگی زنان است.
واژه «کار» در اصطلاح قرآن و روايات ، شامل فعالیت هایی که زنان در خانه انجام می دهند می شود. در نتیجه،کار زن در خانه و عرصه خصوصی، شامل تلاشی که زنان در همسرداري ،تربيت فرزندان،خانه داري و سامان دهی کانون خانواده انجام می دهند كه سه وظیفهء اصلی و خطیر زن در خانواده است؛نيزمي شود.
در اسلام زننقش محوری دارد به اين معنا كه فعاليت زن در خانه نيز نوعي كار محسوب مي شود اما نه به معناي كاري كه غرب مي گويد بلكه در انديشه اسلامي همه نقش هاي كه زن در خانه دارد براي او كار ارزشي محسوب مي شود.
خانه داری را وظیفه زنان(کار غیرمزدی) معرفی نکرده است. بر کلمه وظیفه، به منزله یک واژه حقوقی تأکید می شود زنان می توانند در قبال خانه داری دستمزد بخواهند.
با آن که خانه داری وظیفه زنان نیست و منحصراً نقشی زنانه به شمار نمی آید، فرهنگ دین ناظر به ارزش گذاری درباره آن است. در روایات پرشماری، خانه داری زنان، در مقام ارزش یابی، هم پایه وظایف مهم و کمرشکن مردان، هم چون جهاد در راه خدا، دانسته شده است.
قرار دادن ثواب های بی شمار برای این کار سبب می شود که منزلت و پایگاه نقش خانه داری همواره با اهمیت و بلند باشد.
در شریعت اسلام، مشارکت مردان با زنان در کارهای خانگی یک ارزش مهم اخلاقی، و گرفتن کمک کار و خدمتکار برای زنان در انجام کارهای منزل در مواردی یک واجب فقهی است.
در رویکرد دینی گرچه مشارکت زنان در تأمین معاش خانواده تشویق نمی شود و بلکه اگر این امر به هدف دنیاپرستی صورت گیرد نکوهیده است، مشارکت مردان در امور خانه و کمک به زن در کارهای خانگی تشویق شده است.
اگر رویکرد فمینیستی، فشارهای ناشی از اشتغال را به ساختارهای مردانه اجتماعی، اقتصادی وسیاسی مستند می سازد که زنان ناچارند در آن ها عمل کنند، نمی توان به طور قاطع نوع تناسب میان فعالیت های گوناگون جزئی و ارتباطی درون خانواده را با مختصات طبیعی زنانه انکار کرد.
ديدگاه ارزشي اسلام و ديدگاههاي ارزشي فمينيستي در باب كاركردهاي خانواده معمولاً نافي و متناقض يكديگرند و بهجز مواردي كه خانواده به تداوم نابرابريهاي جنسي ستمآلود، از جمله استثمار نامشروع زنان و خشونت خانگي عليه آنان كمك ميكند، اسلام در ساير موارد ارزشگذاري مثبتي نسبت بهكاركردهاي خانواده دارد؛ درنتيجه، رويكردهاي ارزشي و راهبردي فمينيستي، از قبيل مخالفت با مادري وكار خانگيو... نميتوانند از ديدگاه اسلام مقبوليتي كسب كنند.
بدون شك، عقل سليم، تأمين همزمان دو هدف اساسي، (حفظ و تقويت خانواده و اشتغال زنان) را بر دو بديل ديگر، (حفظ خانواده با ممنوعكردن زنان از فعاليت سازنده، يا تأمين اشتغال براي زنان با تخريب خانواده) ترجيح ميدهد.
فهرست منابع و ماخذ
* قرآن
* نهج البلاغه
1)ابن بابويه، محمد بن على - محمد جواد، غفارى، من لا يحضره الفقيه، ترجمه غفارى، على اكبر و محمد جواد و بلاغى، صدر، نشر صدوق تهران، چاپ اول، ج 5، 1367 ش.
2)ابن ابى الحديد، شرح نهج البلا غه، ج 20.
3)ابن بابويه، محمد بن على، الخصال ، (يعقوب جعفرى)، ج2، چاپ اول، قم، ناشر نسيم كوثر، 1382 ش .
4)ابن شعبه، حسن بن تحف العقول ، (احمد جنتى) ، ناشر مؤسسه امير كبير ، تهران ، چاپ اول، على1382 ش.
5)امینی، ابراهیم،آیین همسر داری در اسلام ، تهیه و تنظیم کتابخانه امید، چاپ اول ، قم حوزه علمیه قم دفتر تبلیغات اسلامی مرکز انتشارات، 1378.
6)بستان، حسین، اسلام و تفاوتهای جنسیتی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم، 1391، ص37 .
7)بستان، حسین، اسلام و جامعه شناسی خانواده؛ قم، انتشارات حوزه و دانشگاه، چاپ سوم، 1387.
8)پاينده، ابو القاسم، نهج الفصاحه( مجموعه كلمات قصار حضرت رسول (صلى الله عليه و آله)، چاپ چهارم، تهران، ناشر دنياى دانش ، 1382 ش.
9)تميمي آمُدی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم، مترجم : محمد انصاری، ج ۵ قم، انتشارات : دارالکتاب اسلامی، 1378.
10)جعفر، شهيدي، نهج‌البلاغه، چ 19، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، 1376.
11)حاج علی اكبری، محمدجواد ، مطلع عشق ، نوبت چاپ: بیست و سه، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،
12)حبيب الله طاهري، سيري در مسايل خانواده،سازمان تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1370.
13)حر عاملى،محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج ۱۴، قم: آل البیت، چاپ دوم، ۱۴۱۴ هـ ق
14)حر عاملى، محمد بن حسن، محمد على فارابى، و يعسوب عباسى على كمر، آداب معاشرت از ديدگاه معصومان عليهم السلام( ترجمه وسائل)، چاپ پنجم، مشهد، ناشر آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، 1380 ش،
15)حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 12، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ 15،
16)حر عاملي، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، چاپ اول، ناشر موسسه آل البيت عليهم السلام، 1409ق، ج20.
17)حكيمى، محمدرضا و حكيمى، محمد و حكيمى، على- آرام، احمد، 1380 ش، الحياة / ترجمه احمد آرام ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران، چاپ اول ،ج 6.
18)دشتی، محمد، ترجمهي نهج البلاغه، نامه31؛ ، 1384، ص382.
19)دهخدا، علی اکبر ، فرهنگ لغت دهخدا ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، نرم افزار فرهنگ لغت ،ج13.
20)ديلمي، حسن بن محمد، أعلام الدين في صفات المؤمنين، بي چا، قم، ناشر: موسسة آل‌البيت (عليهم‌السلام) لاحياء التراث
21)راوندى كاشانى، فضل الله بن على- صادقى اردستانى، احمد، النوادر( للراوندي)/ ترجمه صادقى اردستانى، ناشر بنياد فرهنگ اسلامى كوشانپور، تهران ،1376 ش، چاپ اول، ص284.
22)رشيد رضا، محمد، تفسير القرآن الحكيم (تفسيرالمنار)، چاپ دوم، بيروت، دارالمعرفة،
23)رهبر محمدتقی، محمد حسین رحیمیان، (۱۳۸۱)-ص ۶)اخلاق و تربیت اسلامی، تهران، چاپ هشتم، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
24)رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیدار با گروهی از زنان نخبه در سالروز میلاد حضرت زهرا (س)، به تاریخ«1386/4/13».
25)زیبایی نژاد، محمد رضا، محمدتقی سبحانی، در آمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، چاپ نهم ، 1388، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
26)سالاری فر،محمد رضا نظام خانواده در اسلام، سنابل،چاپ اول /1383/قم.
27)سيوطي، جلال الدين عبدالرحمن بن ابي بكر، الدر المنثور؛ ج 2، قم، کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1404ق.
28)شهید ثانی، زين الدين بن علي، مسالک الافهام ، ج8، قم، ناشر، موسسه المعارف الاسلاميه،
29)شیخ طوسی، النهایه فی المجرد الفقه و الفتاوای، بیروت، دارالاندلس، انشارات منشورات قدس.
30)شیخ مفید، احکام النساء، چاپ کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
31)صدری مازندرانی، حسن هنر همسرداری، میراث ماندگار، چاپ پنجم ، 1386، قم، ص139.
32)تبریزی، میرزا جواد،صراط النجاه، ج1، چاپ اول، دفتر نشر برگزیده، 1416 قمری، ص301.
33)طبرسى، حسن بن فضل ابراهيم، مير باقرى، 1365، مكارم الأخلاق، ترجمه ميرباقرى، ناشر: فراهانى، تهران، چاپ دوم، ج1، ص381 .
34)عضدانلو، حميد، آشناي با مفاهيم اساسي جامعه شناسي.
35)علاسوند، فریبا، زن در اسلام، ناشر مرکز نشر هاجر، قم ،ج1، ج 2، 1391.
36)عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1360، ص807.
37)فضل الله، علامه محمد حسين، شيوه همسرداري، ترجمه لطيف راشدي، پيام آزادي، چاپ اول، 1373.
38)قائمی،علی (۱۳۷۲)- خانواده و دشواریهای رفتاری کودکان، چاپ پنجم- تهران، انتشارات انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی.
39)کامرانیان، عباسعلی ویژگیهاي زنان شایسته در قرآن مجید، قم: نور قرآن و اهلبیت 1388.
40)کوئن، بروس، درآمدي به جامعه شناسی، ترجمه : محسن ثلاثی، تهران: نشر توتیا( کوئن، 1378 : 127 )، 1378.
41)كمرهاى، محمد باقر، حسن بن على ابن شعبه، تحف العقول، ترجمه كمرهاى، محقق، مصحح: غفارى، على اكبر، ناشر كتابچى تهران 1376 ش، چاپ ششم.
42)گیدنز ، آنتونی (1383)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوري، تهران، نشر نی
430گيدنز،آنتوني، جامعه شناختي، ( منوچهر صبوري)، چاپ پنجم، تهران، نشر ني: 1374.
44)لنکرانی، آیت الله فاضل ، جامع المسائل ، ج2،
45)مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى بحار الأنوار( ط- بيروت)، محقق، مصحح جمعى از محققان، ناشر دارالإحياء التراث العربي، بيروت، 1403 ق، چاپ دوم،ج43،
46)مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى- كمره اى، محمد باقر، آسمان و جهان( ترجمه كتاب السماء و العالم بحار الأنوار)، ناشر اسلاميه ، تهران ،1351 ش، چاپ اول ص 154.
47)مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، قم، انتشارات دارالكتب الاسلاميه،ج43، ج ۶۸ ،ج78، ج103،
48)محمدی ری شهری، محمد، عباس پسندیده، تحكيم خانواده از نگاه قرآن و حديث، مترجم: شیخی، حمید رضا، ناشر مشعر، قم، 1387، چاپ اول، ص471.
49)مستفيد، محمد بن على، حميد رضا غفارى، عيون أخبار الرضا (عليهالسلام)، ( غفارى و مستفيد، ابن بابويه، على اكبر)، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، 1372 ش.
50)مطهرى، مرتضى، تعليم و تربيت، چاپ هشتم، تهران، انتشارات الزهرا، 49 1365؛ سادات، محمد على، اخلاق اسلامى، چاپ سوم، تهران، شركت چاپ و نشر ايران، 7/ 1373.
51)معين، محمد، فرهنگ فارسي، انتشارات امير کبير،1380،ص 603
52)موسوي خميني ، روح الله، تحریر الوسیله، چاپ دوم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، کتاب الاجاره.
53)نوري، حسين بن محمدبن تقي، مستدرك الوسائل؛ ج12، (18جلدي)،بيروت، انتشارات موسسه آل البيت لأحياء‌التراث، 1320ق.
54)وحیدی، محمد، احکام خانواده، ج2، نشر هاجر، چاپ اول، 1385، ص107.
55)وسائل الشيعه: ج 14: 115 و 123؛
56)هام، مگي و سارا كمبل، فرهنگ نظريههاي فمينيستي، مترجمان، فيروز مهاجر و ديگران، تهران، نشر توسعه، ۱۳۸۲، ۱۲۶)
57)هام، مگی و سارا گمبل (۱۳۸۲) فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه نوشین احمدی خراسانی و دیگران، تهران: توسعه.
580یزدی، عبد العظیم عروه الوثقی، ج5، چاپ دوم، سال 1409 قمری، ص113.
59)الینور سیکل، و لیندا- کلیدهای رویارویی با مشکلات کودکان، چاپ سوم- مترجم: مسعود حاجی زاده (۱۳۷۹)- انتشارات صابرین.
60)یوسفیان ، نعمت الله ، مدیریت زن در خانواده ، ناشر چاپی:زمزم هدایت ، ناشر دیجیتالی:مرکز تحقیقات رایانهاي قائمیه اصفهان ،
61)یوسفیان، نعمت الله، تربیت دینی فرزندان، جلد١ ، قم، ناشر: زمزم هدایت ، ١٣٨۶ .
62)یوسفیان، نعمت الله، مدیریت زن در خانواده ، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، قم، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، انتشارات زمزم هدایت، 1387، ص 19.
مقالات
1)www.hawzah. net، مقاله مهتاب رضاپور
2)فاطمه فقیه ایمانی، تاثیر اشتغال بر رابطه همسری و مادری، http://borhan.ir
3)سودابه قیصری بهمند، کارشناس ارشد جامعه شناسی (مقاله)http://feminism.ir/archive/
4)فرشته ندری ابیانه/ مقالهhttp://hoghogh. Porseman.ir
5)تانگ، رزمری (۱۳۸۷) درامدی بر نظریه‌های فمنیستی، ترجمه منیژه نجم‌عراقی، تهران: نشرنی.
6)http://borhan.irتاثیر اشتغال بر رابطه همسری و مادری، فاطمه فقیه ایمانی
7)http://hoghogh. Porseman.ir، فرشته ندری ابیانه ، مقاله
8)Thttp://borhan.ir، تاثیر اشتغال بر رابطه همسری و مادری، فاطمه فقیه ایمانی
9)3)آبوت، پاملا و والاس کلر، (۱۳۸۴) درآمدی بر جامعهشناسی نگرشهای فمینیستی، ترجمه مریم خراسانی و حمید احمدی، تهران: دنیای مادر.
10)http://www.porsojoo.com/fa/book/print/3231خشونت علیه زنان/ نجمه مقدسی
11)چراغی کوتیانی، اسماعیل (۱۳۸۷) «فمینیسم و کارکردهای خانواده»، مجله معرفت، شماره ۱۳۱.
